پایش خشکسالی با استفاده از داده‌های سنجنده modis و مقایسه با شاخص هواشناسی spi در دوره‌های کوتاه مدت (مطالعه موردی: حوزه آبخیز جازموریان)

خشکسالی‌ها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدات تولیدات کشاورزی در جهان، از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در ایرانبه شمار می‌روند. این پدیده با کاهش میزان نزولات آسمانی شروع شده و به کاهش رطوبت خاک و افزایش دمای سطح زمین منجر گردیده که در نهایت رشد پوشش گیاهی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این پژوهش، خشکسالی حوضه جازموریان (رودبار جنوب) با استفاده از شاخص‌های vhi، vci، tci و spi به کمک تصاویر ماهواره‌ای سنجنده modis مورد بررسی قرار گرفته است. به این منظور، تولیدات lst (mod11a1)، و تولیدات شاخص پوشش گیاهی (mod13a1)، برای سال‌های 2000 تا 2018 مربوط به هفته اول ماه مارچ (اسفندماه) انتخاب شدند. در انتخاب تصاویر پایه سعی شده است تا همخوانی زمانی رعایت شود. از این رو، ابتدا نقشه‌های شاخص خشکسالیvhi و vci استخراج گردید و سال‌های رخداد خشکسالی با طبقات بحرانی و خیلی شدید مشخص شد، سپس با استفاده از شاخص spi و داده‌های بارندگی نیز به برآورد خشکسالی در ایستگاه سینوپتیک کهنوج در منطقه مطالعاتی مبادرت شد. یافته‌های این پژوهش در بررسی شاخص vhi نشان داد که سال‌های 2001، 2002، 2006، 2009، 2012، 2016 و 2018 از وضعیت حادتری نسبت به خشکسالی برخوردارند، به طوری که بیش از 75 درصد وسعت منطقه در کلاس خشکسالی شدید، خیلی شدید و بحرانی قرار گرفته است. با توجه به نتایج حاصل از طبقه‌بندی شاخص vhi، غالبیت کلاس خشکسالی خیلی شدید در قسمت‌های وسیعی از مرکز حوضه به وضوح قابل مشاهده است و بخش‌های شرقی و جنوب شرقی حوضه بیشتر در کلاس بحرانی خشکسالی واقع شده‌اند که در ارتباط با ویژگی‌های توپوگرافی منطقه و غالبیت خشکی در این نواحی و فقر پوشش گیاهی می‌باشد. همچنین مقایسه نتایج حاصل از شاخص vhi با شاخص هواشناسی spi در دوره‌های کوتاه مدت (یک ماهه، سه ماهه، شش ماهه) نشان داد که در منطقه مورد مطالعه بیشترین انطباق نسبی شاخص مزبور با spi شش ماهه مشاهده شده است. به طور کلی بخش اعظم منطقه مورد مطالعه در گستره کلاس‌های خشکسالی خیلی شدید و شدید قرار گرفته است که نیازمند توجه به مدیریت بهینه منابع آبی در این نواحی می‌باشد.

Drought monitoring using MODIS data and its comparison with SPI meteorological index in short periods (Case study: Jaz_Murian basin)

Drought is one of the most important threats for agricultural production in the world, espatially in Iran. This phenomenon has started with reduction of precipitations that lead to a decrease in soil moisture and an increase in soil surface temperature, which affect the vegetation growth. The purpose of this study was to investigate droughts in the Jaz_Murian basin by VHI, VCI, TCI and SPI indices using MODIS satellite imagery and meteorological data. For this purpose, the LST products (MOD11A1) and vegetation products (MOD13A1) were selected from 2000 to 2018 at the same time (the first week of March). The VHI and VCI maps were produced and the drought occurrences with critical and very severe classes were identified. Also, the SPI index was calculated using precipitation data in Kahnooj synoptic meteorological station. According to the VHI index, the results showed that over 75% of the study area was classified as the severe, very severe and extreme classes of drought and has suffered from drought in 2001, 2002, 2006, 2009, 2012, 2016 and 2018. Very severe and extreme classes are covered the center of the region, and the eastern and southeastern parts of the basin that likely is related to the rainfall reduction and topographic characteristics of the area and poor vegetation. In comparison with the SPI meteorological index in the short periods (one month, three months, six months), the VHI index indicates the more correlation with the sixmonth SPI. According to the results obtained in this study, a large part of the study area is located in severe and very severe of drought classes which need more attention to water resource management in this region.