تعیین عوامل موثر بر گسترش طول آبکندها در حوزه ی آبخیز قاضیان استان فارس

نیاز به مطالعه ی دقیق و شناخت عوامل موثر بر فرسایش آبکندی، به دلیل تخریب خاک و تولید رسوب فراوان، و اثرگذاری عوامل مختلف بر شکل گیری و توسعه ی آن، امری ضروری است. به این منظور در این پژوهش، طول آبکند، مساحت آبخیز در بالای نقطه ی گسترش، شیب پیشانی، درصد سنگ ریزه، خاک لخت، پوشش گیاهی، لاشبرگ، قابلیت هدایت الکتریکی عصاره ی اشباع، اسیدیته، درصد ماده ی آلی، نسبت جذبی سدیم، درصد رس، سیلت و شن در 30 آبکند در سال 1396 اندازه گیری شد. به منظور تعیین فاکتورهای تاثیرگذار بر طبقه بندی نمونه ها، تحلیل عاملی با استفاده از نرم افزار sas (نسخه ی 9.1) انجام پذیرفت. عوامل موثر بر گسترش طول آبکندها با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره ی پس رونده و به کمک نرم افزار spss (نسخه ی 16)، با در نظر گرفتن طول آبکند به عنوان متغیر وابسته و سایر موارد اندازه گیری شده به عنوان متغیرهای مستقل تعیین شد. نتایج این پژوهش نشان داد عوامل هدایت الکتریکی عصاره ی اشباع، مساحت آبخیز گسترش، و درصد خاک لخت، مهم ترین نقش را در گسترش طول آبکندها در حوزه ی آبخیز قاضیان واقع در شمال استان فارس دارند. لذا پیشنهاد می شود توجه بیشتری به کنترل فرسایش در پیشانی آبکندها داشت و با استقرار پوشش گیاهی سازگار و مقاوم، به کاهش سطوح فاقد پوشش و افزایش ضریب زبری اقدام کرد. همچنین ضروری است در هر منطقه (اقلیم) از کشور یک حوزه ی آبخیز دارای فرسایش آبکندی به طور کامل تجهیز شود و پژوهش های دقیق تری، بر روی ساختار ذرات خاک، پوشش گیاهی، رژیم و شدت بارش، ارتفاع رواناب، تنش برشی، سرعت جریان، ویژگی های مورفومتریک، نوع شیب و پوشش، مکانیسم ایجاد و گسترش آبکندها و روش های کنترل فرسایش آبکندی صورت گیرد.

Determination of the Influencing Factors on the Length Extension of Gullies in Ghazeian Watershed, Fars Province

Due to soil degradation and abundant of sediment production, the exact recognition of affecting factors on gullies erosion, and the impact of various factors on gully rsquo;s formation and development, require a more accurate study. In this regard, in the present study the length of gully, the area above headcut, headcut slope, percent of closed grain, bare soil, cover vegetation, litter, saturated electrical conductivity, pH, percent of organic matter, sodium absorption ratio, and percent of clay, silt and sand were measured in 30 gullies in 2018. Factor analysis with SAS software (version 9.1) was performed to determine the factors affecting the samples classification. Backward regression method in SPSS software (version 16) was used to determine the affecting factors on extension length of gullies, considering the length of gullies as dependent variable and other measured parameters as independent variables. The results of this study showed that the saturated extract electrical conductivity, the area above headcut and the percentage of bare soil factors play the most important role on the length extension of gullies in the Ghazeian watershed, located in the north of Fars province. Therefore, it is recommended to control erosion at headcut and through establishing the adaptable and resistance canopy copy cover, reduces the uncover area and increases the roughness coefficient. Also, it is essential to have a watershed in different part (climate) of the country having gully erosion to perform accurate research on soil particles, canopy cover, type and rate of rainfall, runoff height, shear stress, flow velocity, morphological characteristics, type of slope and its cover, mechanism of creation and expansion of gullies, and the gully erosion control methods.