مبانی ضمانت و برایت پزشک در صورت ارتکاب خطا در فقه امامیه

نجات جان بیمار از واجباتی است که خدا بر دوش پزشکان نهاده است. پزشک هر اندازه در طبابتماهر باشد، امّاهمیشه احتمال خطا و واردآمدن خسارت بر جان بیمار وجود دارد. در فقه، ضامن بودن یا نبودن پزشک در صورت ارتکاب خطاهای پزشکی مورد مناقشه است. شماری قایل به این هستند که پزشک همیشه و در همه حال، ضامن خساراتی است که به سبب خطای وی بر بیمار، وارد شده است؛ حال چه اذن گرفته باشد یا نه. اینان با تمسک به اطلاق احادیث اجیر و مستاجر احادیثی که وی را در همه حال ضامن می‌داند،‌ همچنین تمسک به قواعد فقهی، مانند قاعده‌ی‌ اتلاف، قاعده‌ی تسبیب، قاعده‌ی لاضرر، قاعده‌ی غرور، وی را ضامن می‌دانند. در مقابل، شماری دیگر مبنا را بر مبرادانستن پزشک از هرگونه ضمان در همه حال می‌دانند.قاعده‌ی احسان و اصل برایت را، دلایلی بر برایت ذمه آنان می‌دانند. می‌گویند پزشک شرعاً موظف به درمان بیمار است، امّا در این راه به حصول نتیجه‌ی بهبودی وی، متعهد نشده است. می‌توان پزشک را به مقتضای اخذ برایت از ضمان خلاصی داد.به عبارت دیگر، اصل بر ضامن بودن پزشک است، امّا با گرفتن برایت از بیمار از دادن خسارت رهایی می‌یابد.مبنای برایت در اینجا،روایت سکونی و همچنین قواعد عمومی عسر و حرج در جامعه است. همچنین لزوم تعهد به شروط، از دیگر ادله‌ی این گروه است. با بررسی ادله‌ی ضمان و ادله رهایی آنان از ضمان،‌ قول اخیر مقبول‌تر می‌باشد؛ لذا لازم است پزشکان قبل از درمان، از مریض یا ولیّ او و همچنین دامپزشک از صاحب حیوان، برایت کسب نمایند. این ادله از قوت بیشتری برخوردار است و وی با اخذ برایت ضامن نمی‌باشد.