واکاوی حکم اتانازی فعال داوطلبانه در فقه شافعی

زمینه و هدف: سنت و قانون مرگ و زندگی در این جهان به شیوه‌ای است که ممکن است انسان‌ها‌ در طول عمرشان به بیماری‌هایی مبتلا شوند که برای برخی از آن‌ها دارو و درمان وجود داشته باشد؛ ولی برای برخی از آنها که صعب‌العلاج هستند با وجود پیشرفت علم پزشکی دارویی کشف نشود؛ بدین‌خاطر، در برخی از جوامع غربی اشخاص بیماری که از بهبودی ناامید شده‌اند درنتیجه خویشاوند یا پزشک یا پرستار با اجازه بیماران به توهم دلسوزی به کشتن آنان اقدام می‌کنند که این مسئله به اتانازی یا قتل از روی شفقت و دلسوزی مشهور شده است. اتانازی دارای شش نوع است: 1) اتانازی فعال داوطلبانه؛ 2) اتانازی فعال غیر داوطلبانه؛ 3) اتانازی فعال اجباری؛ 4) اتانازی غیر فعال؛ 5) اتانازی غیر مستقیم؛ 6)خودکشی مساعدت‌شده. از آنجایی که بررسی هر کدام از این انواع اتانازی به پژوهش مستقل نیازمند است و با توجه به اینکه اتانازی فعال داوطلبانه جزو مصادیق قتل است، در این پژوهش به بیان دیدگاه‌های فقهای شافعیه در مورد حکم و آثار مترتب بر آن از لحاظ ثبوت یا عدم ثبوت قصاص، دیه، کفاره قتل و تعزیر پرداخته شده است.مواد و روش‌ها: با توجه به اینکه این پژوهش در زمینه علوم انسانی و در حوزه مسائل فقهی به رشته تحریر درآمده است، جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها در آن به روش کتابخانه‌ای و با رویکردی توصیفی تحلیلی انجام شده است بدین‌شیوه که در ابتدا به توصیف و تبیین مفهوم اتانازی فعال داوطلبانه از منابع و سوابق موثق پرداخته شده و سپس حکم و آثار آن براساس مقررات و آرای مذهب شافعی مورد تحلیل واقع شده است.نتیجه‌گیری: با جمع‌بندی آرای فقهای شافعیه و دلیل هریک از دیدگاه‌های آنان در این مورد، آشکار می‌شود که قول اظهر در مذهب شافعی بر سقوط قصاص و دیه در اتانازی فعال داوطلبانه دلالت دارد ولی کفاره قتل و تعزیر را در آن، ثابت می‌دانند.

analyzing the verdict of voluntary active euthanasia in shafi'i jurisprudence

background and aim: in this world, the tradition and law of life and death is such that people may get diseases during their lifetime for some of which there is medicine and treatment, but for some others that are incurable, despite the progress of medical science, medicine is not discovered. accordingly, in some western societies, in the case of patients who are desperate to recover, a relative or a doctor or a nurse kills them with their permission under the illusion of compassion. this action is known as euthanasia or killing out of compassion and it has six types: 1- voluntary active euthanasia; 2- involuntary active euthanasia; 3- forced active euthanasia; 4- passive euthanasia; 5- indirect euthanasia; 6- assisted suicide. since the study of each of these types of euthanasia requires an independent research, and considering that active voluntary euthanasia is one of the examples of murder, in this research shafi'i jurists’ views regarding the ruling and its consequences in terms of proving or not proving retribution, blood money, expiation for murder and ta'zir have been studied.materials and methods: since this research is in the field of human sciences and jurisprudence issues, the collection of data has been done using a library method and a descriptive-analytical approach. first the concept of voluntary active euthanasia has been described and explained from reliable sources and records, and then its verdict and effects have been analyzed based on shafi'i rules and opinions.conclusion: by summarizing shafi'i jurists’ opinions and reasons, it becomes clear that preferred view implies the fall of retribution and blood money in voluntary active euthanasia, but they consider the atonement of murder and ta'zir to be fixed in it.