مسئولیت ناشی از ایجاد اختلال روان زخم و شیوه جبران خسارت آن

زمینه و هدف: اختلال‌های روانی ناشی از روان‌زخم، شامل اختلال‌هایی است که در آن‌، قرار گرفتن در معرض یک رویداد تروماتیک، به‌عنوان یک معیار تشخیصی فهرست شده است؛ با توجه به اینکه روان‌زخم حقیقتی طبیعی و مادی دارد و روان‌پزشکان به تازگی به زوایای آن پی برده‌اند و برای آن فصلی مجزا در نظر گرفته‌اند، هنوز به حکم شرعی آن پرداخته نشده است؛ البته حکم شرعی مواردی مانند ذهاب عقل در فقه بیان شده است؛ اما واضح است که اختلال‌های تروماتیک به حد ذهاب عقل نمی‌رسند بنابراین باتوجه به شایع بودن ابتلا به آن در جنایات و عدم بررسی فقهی لازم، پرداختن به آن و واکاوی فقهی آن حائز ضرورتی غیر قابل چشم‌پوشی می‌باشد.مواد و روش‌ها: پژوهش پیش‌رو، موضوع را از دیدگاه فقهی و براساس شیوه توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار داده است؛ منابع اصلی این پژوهش، کتب و مقالات فقهی است و همچنین در موضوع‌شناسی از منابع روان‌شناسی نیز استفاده شده است.نتیجه‌گیری: اختلال‌های روانی ناشی از روان‌زخم، ماهیتی طبیعی (تکوینی) دارد که ناشی از عوارض جسمی و عوارض مصرف دارو نمی‌باشد بلکه خود این آسیب ریشه در فعل و انفعالات فیزیولوژی دارد بنابراین ایجاد این اختلال‌ها در دیگری، عرفاً تعدی و تجاوز به غیر محسوب می‌شود؛ بنابراین با توجه قاعده «من اتلف»، برای فرد آسیب‌دیده حق قصاص وجود دارد و با توجه به اینکه قصاص به مثل ممکن نیست، حق ارش ثابت می‌شود‌؛ همچنین با دقت در حدیث «لاضرر»، می‌توان اثبات کرد که هر حکم و هر عدم حکمی که باعث ضرر مادی یا معنوی شود چه این ضرر قابل تدارک باشد چه قابل تدارک نباشد برداشته شده ‌است؛ حال این اختلال‌ها چون در شریعت دیه معینی ندارند، طبق صریح روایات، حاکم شرع برای تعیین ارش، باید دو نفر عادل را از اهل خبره انتخاب کرده و آنها میزان خسارت را به کمک سنجش این اختلال با ذهاب عقل که دیه معینی دارد یا دیگر روش‌ها تعیین کنند که در جامعه ما این کار با دستور مقام قضایی، توسط کارشناسان پزشکی قانونی انجام می‌پذیرد.

liability for psychological trauma disorder and its compensation methods

background and aim: psychological trauma includes disorders in which exposure to a traumatic event is listed as a diagnostic criterion. trauma has a natural and material reality. psychiatrists have recently understood its aspects and have considered a separate chapter for it. but its religious ruling has not yet been addressed. of course, the religious ruling on cases such as loss of intellect has been stated in jurisprudence, but it is clear that traumatic disorders do not reach its level. therefore, given the prevalence of its occurrence in crimes and the lack of the necessary jurisprudential examination, it is important to address it and analyze it jurisprudentially.materials and methods: the present research was conducted in a descriptive-analytical method using jurisprudential books and articles. psychological sources were also used in the thematic analysis.conclusion: psychological trauma disorders are inherent (natural) conditions that is not due to physical complications and consequences of drug use. they are rooted in physiological interactions. causing these disorders in another is commonly considered an offense and aggression against another. therefore, according to the waste rule, the injured person has the right to retribution, and since retribution in kind is not possible, the right to pay to compensate for material or physical damage (arsh) is proven. also, by carefully examining the hadith of no harm, it can be proven that any ruling or non-ruling that causes material or spiritual harm - whether this harm can be provided or not - has been removed. since these disorders do not have a specific blood money in sharia, according to hadiths, the sharia judge must select two just people from among the experts to determine the blood money, and they determine it by measuring disorder with loss of intellect - which has a specific blood money - or other methods. in our society, this work is carried out by forensic experts under the order of a judicial authority.