جایگاه حق تصرف والدین بر جنین؛ حق اختصاص یا مالکیت؟

زمینه و هدف: یکی از دغدغه‌های مهم بشر فرزندآوری است. تکنیک‌های پیشرفته ناباروی روش‌های نوینی در برابر زوجین نابارور قرار داده است. اهدای جنین یکی از تکنیک‌هایی است که چالش‌ها و سوالات اساسی برای اندیشمندان اسلامی ایجاد کرده است. در این پژوهش با تکیه بر مبانی فقه امامیه به دنبال پاسخ به این پرسش هستیم که رابطه پدر و مادر با جنین منجمد به نحو مالکیت است یا حق اختصاص؟ آیا صرفاً حق والدین بر جنین، موجب مشروعیت انتقال آن بر ایشان می‌شود؟مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به شیوه توصیفی تحلیلی است که با واکاوی متون فقهی حقوقی کوشیده است، نوع رابطه والدین بر جنین و میزان تصرف آنان بر وی را تبیین و بررسی نماید.یافته‌ها: هرچند از دیدگاه برخی از حقوقدانان غربی جنین آزمایشگاهی در مالکیت پدر و مادر قرار دارد و مال محسوب می‌گردد، اما به نظر می‌رسد در آموزه‌های فقه اسلامی این رویکرد حاکم نیست. در فقه اسلامی، به سبب کرامت ذاتی جنین، حق اختصاص نسبت به او دیدگاه محکم‌تری محسوب می‌شود. از سویی دیگر در این دیدگاه تمام آثار حق اختصاص بر جنین مترتب نمی‌شود، چراکه حق ولایت پدر بر فرزند از حقوق غیر قابل نقل و انتقال است و در حقیقت پدربودن علت تامه برای تحقق عنصر ولایت است، از همین روست که انتقال قهری و اختیاری وی ممنوع می‌باشد.

the position of parents' right to occupy the fetus; the attribution right or ownership?

background and aim: one of the most important concerns of human is childbearing. advanced infertility techniques have introduced new approaches to infertile couples. fetal donation is one of the techniques that have posed major challenges and questions for islamic scholars. in this study, based on the imamiyyah jurisprudence, we try to answer the question whether the parent's relationship with their frozen fetus is ownership or allocation right? does only parents’ right to the fetus legitimize its transfer to them? materials and methods: the present study is based on a descriptive-analytical method that has tried to explain and examine the type of relationship between parents and fetus and the extent of their possession of the fetus by analyzing legal and jurisprudential texts. conclusion: although some western jurists believe that the parents own the fetus and consider them as their property, but it seems that this approach does not prevail in the teachings of islamic jurisprudence. in islamic jurisprudence, due to inherent dignity of the fetus, the right to own a fetus is stronger. in this view, all effects of the right to allocate isn’t achieved on the fetus, because the father’s right to the child is an irrevocable right, and in fact being a father is the perfect reason for the realization of the element of guardianship, that is why its forced and voluntary transfer is prohibited.