مفهوم‌شناسی «مادر» در باروری به روش مادر جانشین

زمینه و هدف: استفاده از مادر جانشین در ده‏های اخیر تا اندازه زیادی توانسته مشکل ناباروری برخی از زنان را که خود قادر به بارداری یا زایمان نیستند را برطرف کند، اما از آنجا که در مادر جانشین به روش جایگزینی کامل، تخمک متعلق به زن نابارور و فرزندآوری بر عهده مادر جانشین است، فقها با این پرسش رو به رو هستند که کدام یک از این دو زن، دارای سمت مادری برای کودک متولدشده هستند. در این پژوهش بر آن هستیم تا با واکاوی کاربست‌های واژه مادر در آموزه‌های دینی و تحلیل دلایل فقهی ناظر به آن‌ها، نسبت به انطباق عنوان مادر بر مادر جانشین داوری کنیم.مواد و روش‌ها: این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‏ای انجام شده است. پس از تبین مفهومی واژگان‌های به کاررفته در آموزه‌های دینی که ناظر به عنوان «مادر» است؛ نظر‌های مختلف فقهی درباره تعیین مادر برای کودک متولدشده از روش مادر جانشین مورد ارزیابی فقهی قرار گرفته است.یافته‏ها: بررسی منابع فقهی نشانگر آن است که فقهای امامیه سه دیدگاه مختلف درباره عنوان مادری نسبت به کودک متولدشده از روش مادر جانشین کامل ارائه کرده‌اند: مادربودن زن صاحب تخمک (مادر بیولوژیک)، مادربودن مادر جانشین و دومادری. از این میان، به نظر نویسندگان، «مادر» تنها به زنی گفته می‌شود که تخمک او در ایجاد سلول تخم و جنین موثر است و این زن از تمام حقوق و وظایف مادری برخوردار می‌باشد. مادر جایگزین، مادر عرفی و شرعی کودک به حساب نمی‌آید.