افول متافیزیک روح و برآمدن هستی شناسی بدن؛ بنیادهای فلسفی عطف به بدن نزد مرلوپونتی

دوگانه‌انگاری و انفکاک میان «بدن» و «روح» سنتی عظیم بود که با افلاطون آغاز شد، در مسیحیت بسط یافت و با دکارت به اصالت فلسفه‌ی جامع و مطلقی به اوج رسید، با کانت به صورت باروی منطقی دقیق مستحکم و در هگل متافیزیکی بر فراز جهان و تاریخ جهان گشت. جریانی که در سرتاسر آن انسان به مثابه‌ی غایتی روحانی محسوب شد. در دوران مدرن اما اندک اندک گرایشی پدید آمد که به بدن بیشتر از روح ارزش می‌داد. توجه به تام ِبدن در دستگاه فلسفی پدیده‌شناسی ادراک موریس مرلوپونتی بود که به صورت خارق‌عادت و نبوغ‌آسا بیان و تناورده شد.آنچه مرلوپونتی در پی آن است اینهمانی بدن و ذهن و بدن و ادراک است. ذهن، مجرد از بدن به فهم نمی‌آید. نزد وی ما مدرکانی بدنمند هستیم. بدن برای وی، جای گرفتن انسان در جهان و نظرگاه انسان به سوی جهان، لنگرگاه ما در جهان» و طریقِ عامِ جهان داشتنِ ماست و در این میان این جهان نیست که مبدا قرار می‌گیرد. به زعم وی ما هرگز نمی‌توانیم تصوری از خود فارق از بدنمندی و ادراکاتمان داشته باشیم. ما همان جهت‌گیری ادراکی- جسمانی مان در جهان هستیم و ذهن یا آگاهی منبعث از همین جهت‌گیری ادراکی- جسمانیِ ما در جهان است. اینگونه مرلوپونتی بر مبنای عطف به زندگی و تجربه‌ی زیسته و بر بنیاد توجه به امر خُرد، امرمشخص و امر خرد و مشخص در یک جامعیّت و کلیت، در گذاری از پدیده‌شناسی به انسان‌شناسی، بنیادهای فلسفی- منطقی و تیوریک برای عطف به بدن انسانی و بدن به مثابه‌ی وجه لازم برجاهستیِ انسان فراهم می‌آورد و از این دریچه پایه‌های مبرهن و اصول منطقی، برای پژوهش‌ها و آرا، در دانش انسان‌شناسی انتقادی جدید و انسان‌شناسی بدن، جامعه‌شناسی پزشکی، تاریخ پزشکی، فلسفه‌ی پزشکی و هر خردشاخه‌ی مطالعاتی مربوط به بدن انسانی را بنیان می‌گذارد.