مروری بر عملکرد خلافت عباسیان در اجرا و تحقق اخلاق پزشکی (656-132 ق.)

زمینه و هدف: اخلاق پزشکی یکی از موضوعات مهم در دانش و حرفه پزشکی به شمار می‌رود که نقش مهمی در نظام‌مندشدن و اعتلای علمی این حرفه و به تبع در حیات افراد جامعه دارد. در عصر عباسیان (656-132 ق.)، همزمان با پیشرفت‌های علمی در گستره تمدن اسلامی، تلاش فراوانی در تحقق اصول اخلاق پزشکی و ساختارمندشدن آن توسط حکیمان و حاکمان انجام گرفت. توجه به جایگاه و اهمیت پزشکان این عصر، زمینه را برای ازدیاد متقلبان این حرفه فراهم ساخته بود که سلامتی و جان بیماران را به خطر می‌انداختند. از این رو نهاد خلافت عباسیان با ارائه تدابیر و اقدامات متعددی با افراد متخلف واردشده در این حرفه مقابله کرد و بستر را جهت اعتلای اخلاق در حرفه پزشکی فراهم ساخت.روش: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی است. برای جمع‌آوری اطلاعات ابتدا منابع دست اول در بازه زمانی عصر عباسیان مورد بررسی قرار گرفته شده است. در این راستا ابتدا کتاب‌های تاریخ عمومی و حسبه‌نگاری‌ها مورد بررسی واقع شده‌اند، سپس منابع پزشکی این عصر مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین از منابع جدید جهت تکمیل اطلاعات استفاده شده است.ملاحظات اخلاقی: در سراسر پژوهش حاضر صداقت و امانتداری علمی به طور کامل رعایت شده است.یافته‌ها: دستاوردهای پژوهش نشان داد که توجه به آموزش اخلاق پزشکی، گسترش مراکز خدمات درمانی، توجه به اهمیت و جایگاه علم و دانش پزشکان و تقویت موقعیت اجتماعی آنانی که علمشان به اثبات رسیده بود، آزمودن و نظارت بر کار آن‌ها از طریق دستگاه‌های نظارتی ذی‌صلاح، از جمله عملکرد نهاد خلافت عصر عباسیان بود که زمینه را برای تربیت و پرورش اخلاقی پزشکان فراهم می‌کرد.نتیجه‌گیری: در عصر عباسیان علاوه بر توجه دستگاه خلافت جهت تحقق اخلاق در حرفه پزشکی، پزشکان تربیت‌شده نیز سعی می‌کردند با همه بیماران بدون در نظرگرفتن تفاوت‌های ظاهری اخلاق‌مدارانه رفتار کنند. آن‌ها حتی نسبت به بیمارانی که به لحاظ شرایط روحی و اجتماعی در موقعیت حساس‌تری قرار داشتند، بی‌توجه نبودند و تلاش می‌کردند همانند دیگر بیماران با آن‌ها برخوردی شایسته داشته باشند و اقداماتی را در راستای کاهش دردها و آلام آن‌ها انجام دهند.

an overview of the performance of the abbasid caliphate in theimplementation and realization of medical ethics (132-656 ah)

background and aim: medical ethics is one of the important subjects in medical knowledge and profession, whichplays an important role in systematization and scientific improvement of this profession and consequently in the livesof people in the society. in the abbasid era (132-656 ah), at the same time as the scientific progress in the field ofislamic civilization, great efforts were made to realize the principles of medical ethics and structure it by sages andrulers. paying attention to the status and importance of doctors in this era had prepared the ground for the increase offraudsters in this profession who were endangering the health and lives of patients. therefore, the institution of theabbasid caliphate dealt with the delinquent people entering this profession by providing several measures andmeasures and provided a platform for the improvement of ethics in the medical profession.methods: the present research is a descriptive-analytical study. in order to collect information, first-hand sources inthe abbasid period have been examined. in this regard, first the books of general history and chronicles have beenexamined, then the medical sources of this era have been studied. new sources have also been used to complete theinformation.ethical considerations: throughout the present study, scientific integrity and fidelity have been fully observed.results: the results of the research showed that paying attention to medical ethics training, expanding medicalservice centers, paying attention to the importance and status of doctors' science and knowledge, and strengtheningthe social position of those whose knowledge was proven, testing and monitoring their work through devicescompetent supervision was one of the functions of the caliphate institution of the abbasid era, which provided theground for the moral education of doctors.conclusion: in the abbasid era, in addition to the attention of the caliphate to realize ethics in the medicalprofession, trained doctors also tried to treat all patients ethically without considering the apparent differences. theywere not indifferent even to the patients who were in a more sensitive situation in terms of mental and socialconditions and they tried to treat them decently like other patients and take measures to reduce pain and do theirpains.