سنجش تطبیقی عملکرد نوبختیان و اشعریان در عرصه حدیث و کلام شیعه

زمینه و هدف: تفاوت در شرایط فرهنگی و سیاسی جامعه اسلامی در دو دوره حیات اشعریان قم و آل نوبخت عراق، ضرورت‌های متفاوتی ایجاد کرد که در تکاپوهای فرهنگی این دو خاندان تاثیرگذار بوده است. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر، سنجش تطبیقی عملکرد نوبختیان و اشعریان در عرصه حدیث و کلام است.روش: این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است.ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.یافته‌ها: از نتایج این تحقیق می‌توان به نقش کلیدی خاندان اشعری در جمع‌آوری و تدوین کتب حدیث و نقش خاندان نوبختی در تکوین مبانی علم کلام توسط متکلمان شیعی این خاندان اشاره نمود.نتیجه‌گیری: علم حدیث و کلام از مهم‌ترین معارف فکری تشیع در کنار علم فقه و اخلاق هستند هر یک از این علوم به مقتضای شرایط فرهنگی حاکم بر تحولات فرهنگی جهان اسلام سیر پویایی و تکوین خود را طی نموده‌اند. علم حدیث در قرون سه و چهار قمری وامدار حمایت خاندان اشعری در قم بوده، چنانچه علم کلام شیعه، در ادوار بعدی متاثر از حمایت خاندان ذی‌نفوذ نوبختی در دستگاه خلافت عباسی بوده است که به واسطه مجادله فکری با سایر جریان‌ها حاصل شده است. هر دو این خاندان‌ها با حمایت‌های معنوی خود موجبات رشد علم حدیث و کلام شیعه را فراهم نمودند.

a comparative assessment of the performance of nubakhtis and ash'aris on thecontex of the shiism traditions and theology

background and aim: the purpose of the current research is to compare the performance of nubakhtand ash'aris families regarding the development of the spiritual heritage of shiism in the sciences oftraditoins and theology. due to the difference in the cultural and political conditions of the islamicsociety in the two periods of life of the ash'aris of qom and nubakhtis of iraq, different necessities werecreated that have been influential in the cultural struggles of these two families. during the period of theash'aris, collecting written hadiths and dealing with the science of hadith was the procedure of theiroperation, and during the time of nubakhtis, the need to respond to the intellectual doubts of numerousreligious and theological differences was the criterion of their performance.methods: this article, using descriptive-analytical method and using library sources, tries to compare,criticize and analyze the role of ash'aris of qom and nobakhti family in the development of the spiritualheritage of shiism in the sciences of hadith (traditions) and kalam (theology).ethical considerations: in order to organize this research, while observing the authenticity of the texts,honesty and fidelity have been observed.results: from the results of this research, the key role of the ash'ari family in collecting and compilinghadith books can be pointed out, and the role of the nubakhti family in developing the foundations oftheology by the shia theologians of this family can be stated.conclusion: the science of hadith and kalam are among the most important intellectual sciences of shia,along with the science of jurisprudence and ethics. in the 3rd and 4th centuries of hijri, the science ofhadith was indebted to the support of the ash'ari family in qom, just as the science of shia theology wasinfluenced by the support of the influential nubakhti family in the abbasid territory. they provided shiahadith and kalam and became the standard bearer of promoting and consolidating shia traditions.