زمینه‌ها و آثار مهاجرت پزشکان عصر صفویه به امپراطوری عثمانی

زمینه و هدف: صفویان به عنوان نخستین حکومتی که پس از اسلام، نظامی متمرکز را بنیان نهادند و مذهب تشیّع را در ایران رسمیت بخشیدند، در شرق و غرب با حکومت‌هایی همچون امپراطوری عثمانی و هند همسایه بودند. دانشمندان این سرزمین‌ها با یکدیگر در آمد و شد بودند و به تبادلات علمی، فرهنگی و اقتصادی می‌پرداختند. مقاله حاضر درصدد است به بررسی علل مهاجرت پزشکان عصر صفوی، به عنوان یکی از اقشار مهم جامعه این دوره، به امپراطوری عثمانی بپردازد و باورهای مذهبی، بحران‌های سیاسی و رقابت‌های درباری صفویان و نیز تاثیر اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی سرزمین عثمانی در این مهاجرت‌ها را مورد واکاوی قرار دهد.روش: در این مقاله توصیفی تحلیلی با گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای و بررسی متون تاریخی به تحلیل داده‌ها پرداخته شده است.ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر جنبه‌های اخلاقی شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکی از سختگیری پادشاهان و باورهای مذهبی حاکم بر نظام سیاسی عصر صفوی از یکسو و جو سیاسی و اقتصادی مساعد در جامعه عثمانی از سویی دیگر است. همچنین استقبال پادشاهان عثمانی از عالمان و دانشمندان ایرانی برای اقامت در سرزمین عثمانیان از دلایل اصلی مهاجرت اطبای عصر صفویه بوده است.نتیجه‌گیری: جامعه پزشکی در دوره صفوی با وجود آنکه از طبقات مهم درباری محسوب می‌شدند، با مشکلات زیادی، از جمله قتل، مصادره اموال، برکناری از منصب و تبعید مواجه بودند، لذا ناگزیر از ایران به عثمانی مهاجرت کردند و آثار بسیار ارزشمندی به فارسی و عربی بر جای گذاشتند و سبب شکوفایی علم پزشکی در امپراطوری عثمانی شدند. از مهم‌ترین این آثار می‌توان به حیات‌الحیوان دمیری، رجوع‌الشیخ ابن ‌کمال، رساله فی‌ الطاعون عثمان طبیب و مرآهالصحه غیاث‌الدین اصفهانی اشاره کرد.

backgrounds and effects of safavid physicians’migration to the ottoman empire

background and aim: safavids as the first government after islam, who established a centralized systemand formalize shiism in iran, were neighbors in the east and west with governments such as the ottomanempire and india. scientists from these lands interacted with each other and engaged in scientific, culturaland economic exchanges. the present article seeks to examine the reasons for physicians’ immigration asone of the important groups of society in this period, to the ottoman empire and their religious beliefs,political crises and court rivalries, as well as the impact of the social, political and economic conditions ofthe ottoman land on these immigrations.methods: in this descriptive-analytical article, data analysis has been conducted by collecting informationfrom library sources and historical texts.ethical considerations: in this research, honesty&trustworthiness in the use ot sources have beenrespected.results: the findings indicate the strictness of the kings and the religious beliefs that governed thepolitical system of the safavid era on the one hand and the favorable political and economic climate in theottoman society on the other. in addition, the ottoman kings' welcome of iranian scholars and scientists tosettle in the ottoman land was one of the main reasons for physicians’ immigration.conclusion: the medical community in the safavid period, despite being considered an important courtclass, faced many problems, including murder, confiscation of property, removal from office and exile.therefore, they migrated from iran to the ottoman empire and wrote very valuable works in persian andarabic, which contributed to the flourishing of medical science in the ottoman empire. the mostimportant of these works include hayat-al-haywan demiry, rojou-al-sheikh ibn kamal, risala fi al-taoun by uthman tabib and mirat al-sehha by ghiyath al-din isfahani.