معرفی داروی جامع از منظر حکیم عقیلی خراسانی و بررسی مفردات مربوطه

زمینه و هدف: یکی از داروهای گیاهی مورد استفاده در جامعه که در قرابادین کبیر حکیم عقیلی خراسانی به آن پرداخته شده، داروی جامع می‌باشد. هدف از این مطالعه معرفی داروی جامع از نظر ویژگی‌ها، کاربرد و نحوه مصرف آن از منظر حکیم عقیلی خراسانی و تعیین وضعیت مفردات آن در طب سنتی و رایج است.روش: این پژوهش یک مطالعه مروری از برخی منابع طب سنتی به ویژه قرابادین کبیر است و منابع مورد بررسی، کتاب‌های اصلی دوران تمدن اسلامی، موجود در کتابخانه دیجیتالی نور و همچنین بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی می‌باشد.ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش، اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون یا تحلیل‌ها رعایت شده است.یافته‌ها: حکیم عقیلی خراسانی از بزرگ‌ترین طبیبان ایرانی اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم قمری است و قرابادین کبیر، بزرگ‌ترین قرابادین موجود تا به امروز، از آثار اوست. داروی جامع در این کتاب به نام «دواء‌الجامعه» آمده که دواى حضرت امام رضا (ع) است و برای درمان بیماری‌هایی چون فالج (مرضی که نصف بدن از طول بی‌حس و بی‌حرکت می‌شود)، خفقان در قلب (حرکت اختلاجی قلب، نوعی تپش قلب)، سل و سرفه مصرف می‌شود. این دارو از عسل، سنبل‌الطیب، زعفران، قاقله، عاقرقرحا، خربق سفید، بذر‌البنج سفید، فلفل سفید و فرفیون درست می‌شود.نتیجه‌گیری: علیرغم آنکه تحقیقات آزمایشگاهی بر روی داروی جامع انجام نشده است، اما برخی متون طب سنتی و مقالات جدید طبی در مورد مفردات این دارو به طور مجزا و فارغ از کاربرد آن‌ها در داروی مذکور، وجود دارند که خواص درمانی متعددی را برای آن‌ها گزارش کردند. از آنجا که منافع و کاربردهای ذکرشده برای داروی جامع در کتاب قرابادین کبیر محتمل به نظر می‌رسد، لذا انجام تحقیقات مناسب برای بررسی ایمنی و اثربخشی این دارو پیشنهاد می‌شود.

introduction of jāmi medicine from the perspective of hakim aghilikhorasani and review of relevant ingredients

background and aim: jāmi medicine is one of the herbal medicines which is used in the society anddiscussed in hakim aghili khorasani’s qarābādīn kabīr. this study aims to introduce this medicine interms of its characteristics, application and how to use it from the perspective of hakim aghili khorasaniand to determine the status of its ingredients in traditional and common medicine.methods: this research is a review of various sources of traditional medicine especially qarābādīn kabīr.the studied sources include primary texts from the islamic civilization available in noor digital libraryand various electronic databases.ethical considerations: in compiling this research, the principles of trustworthiness and honesty ofciting the used texts, originality of sources and avoiding bias in referring to texts or analyzes have beenobserved.results: hakim aghili khorasani is one of the greatest iranian physicians of the late 12th and early 13thcenturies ah and the largest qarābādīn that exists to this day is one of his works. in this book, jāmimedicine, referred to as dawā al-jāmiʿah, is associated with imam riḍā (a) and is used for treatingconditions such as paralysis, heart palpitations, tuberculosis and cough. the formulation includes honey,sunbul al-ṭīb, saffron, cardamom, aqirqarḥā, white kharbaq, white al-banj seeds, white pepper andfarfīyūn. traditional medical texts attribute numerous beneficial properties to these ingredients.conclusion: although no laboratory research has been done on jāmi medicine, there are some traditionalmedicine texts and new medical articles about the terms of this drug separately and regardless of their usein the mentioned drug, which reported several therapeutic properties for them. since the benefits andapplications mentioned for this drug in qarābādīn kabīr seem likely, it is suggested to research in order toits safety and effectiveness.