نقش سنت‌های چشم‌پزشکی جندی‌شاپور در تکوین مکتب چشم‌پزشکی بغداد

زمینه و هدف: چشم‌پزشکی و کحالی، اگرچه در مصر، یونان باستان، هند، ایران، بین‌النهرین و سایر مدنیت‌ها و حتی در میان اعراب بدوی در جهان باستان مورد توجه بود، لیکن تا زمان تاسیس شهر شاپور و دانشگاه جندی‌شاپور در روزگار شاپور و خسرو انوشیروان به صورت یک نظام سازمان‌یافته و نظم علمی و بین‌المللی درنیامده بود. در این پژوهش به نقش اطبای چشم‌پزشک مکتب جندی‌شاپور و بررسی اهمیت و مقام این دانش و چگونگی شکل‌گیری، رشد و انتقال آن به پایگاه علمی جهان اسلام در بغداد دوره اول خلافت عباسی می‌پردازیم.روش: این مقاله بر اساس رویکرد مطالعات تاریخی و بهره‌گیری از منابع و متون تاریخی اصیل و تحقیقات نوین و به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است.ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش، اصول ارجاع و استناد به منابع اصیل تاریخی رعایت شده است.یافته‌ها: مکتب ترکیبی دانشگاه بین‌المللی جندی‌شاپور در عهد ساسانیان به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه جهان باستان نقش مهمی در تکوین نظام پزشکی و طب اسلامی و ساماندهی شاخه‌های مختلف علم پزشکی، از جمله چشم‌پزشکی در تاریخ علم ایفا نموده است.نتیجه‌گیری: در دوره باستان سنت‌ها و مکاتب مختلف پزشکی و چشم‌پزشکی رایج بود. با تاسیس مرکز علمی جندی‌شاپور، سنت‌ها و مکاتب چشم‌پزشکی تمدن‌های گوناگون بین‌النهرینی، سریانی، یونانی، هندی و ایرانی در جندی‌شاپور ترکیب یافت و دانش چشم‌پزشکی به عنوان شاخه‌ای از علوم پزشکی شکل گرفت. پس از فتوحات اسلامی و سپری‌شدن قرن نخست، سنت‌های علمی و دانش کحالی و چشم‌پزشکی از طریق پزشکان ایرانی به دنیای اسلام و مکتب علمی بغداد و تمدن اسلامی انتقال یافت. در نهایت میراث کهن دانش چشم‌پزشکی باستان در تمدن اسلامی در قرن سوم و چهارم قمری شکوفا و منجر به ظهور پزشکان بزرگی چون عمار موصلی و علی‌ بن عیسی بغدادی گردید.

the role of jundi shapour ophthalmic traditions in development ofbaghdad school of ophthalmology

background and aim: although ophthalmology was considered in egypt, ancient greece, india, iran,mesopotamia and other civilizations and even among primitive arabs in the ancient world, but until theestablishment of city of shapour and jundishapour university during the time of shapour and khosrowanoushirvan, it wasn’t an organized system and scientific and international order. in this research, we discuss therole of ophthalmologists of the jundishapour and investigate the importance and status of this knowledge and how itwas formed, developed and transferred to the scientific base of the islamic world in baghdad during the first periodof abbasid caliphate.methods: this article is based on the approach of historical studies and the use of original historical sources andtexts and modern research and is organized in a descriptive-analytical way.ethical considerations: in the compilation of this research, the principles of reference and reference to originalhistorical sources have been observed.results: jundishapour international university combined school in the sasanian era as the largest university in theancient world has played an important role in development of medical system and islamic medicine and organizingvarious branches of medical science including ophthalmology in the history of science.conclusion: in ancient times, different traditions and schools of medicine and ophthalmology were common. withthe establishment of jundishapour scientific center, the traditions and schools of ophthalmology of variousmesopotamians, syriac, greek, indian and iranian civilizations were combined in jundishapour, and the knowledgeof ophthalmology as a branch of medical sciences in the university jundishapour was formed. after the islamicconquests and the passing of the first century, the scientific traditions and knowledge of ophthalmology weretransferred to the world of islam and the scientific school of baghdad and islamic civilization through iraniandoctors. finally, the ancient heritage of ancient ophthalmic knowledge flourished in the islamic civilization in thethird and fourth centuries of hijri and led to the emergence of great doctors such as ammar mosuli and ali ibn isabaghdadi.