متون درسیِ دانشجویان پزشکی در سده‌های نخستین اسلامی

زمینه و هدف: دانش پزشکی به سبب برخورداری از قدمت و دیرینگی، در هر سرزمینی دستاوردهایی را به جای گذارده و از دیرباز دارندگان این دانش برای انتقال دستاوردهای خویش روش و راهکارهایی را دارا بوده و در پیش گرفته‌اند. در این بین از اهداف مهم مطرح در این پژوهش آنکه پس از کتابت موضوعات طبی توسط پزشکان و رواج آثار پزشکی در دوران اسلامی، طالبان این دانش از چه متونی در آموزش حرفه درمانگری بهره می‌بردند و آیا می‌توان در این کتب درسی به روش‌ها و یا تدابیری در تدریس و آموزش اشاره داشت و یا آثار طبی همگی از یک طرح و قالب مشخصی برخوردار بوده‌اند؟ نکته مهم دیگر آنکه در بین محصلان داروسازی و داروشناسی کدام آثار مورد توجه بود و به هنگام ضرورت اساتید به منظور محک و آزمون مهارت دانشجویان پزشکی از چه متونی استفاده می‌کردند؟روش: پژوهش پیش رو با شناسایی منابع مهم طبی و تاریخی و چینش و پردازش داده‌های مستخرج از آن‌ها، به توصیف و تحلیل مطالب پرداخته و در تحقیقات جدید و متون کلاسیک در پی معلوم‌ساختن مجهولات در رابطه با مواد آموزشی برآمده است.ملاحظات اخلاقی: در پژوهش حاضر جنبه‌های اخلاقی مطالعه کتابخانه‌ای شامل اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است.یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش نشانگر آن است که از همان سده‌های نخستین دوران اسلامی دروسی مهم مورد توجه اساتید و دانشجویان قرار گرفتند که برخی از آن‌ها متون ترجمه‌ای بودند که سال‌ها یا سده‌ها پیش نگارش یافته و یا تالیفاتی بودند که توسط بهترین پزشکان آن دوره پدید آمدند. مهم اینکه متون درسی و حتی نحوه تدوین آن‌ها با ظهور ترجمه‌ها و تالیفات جدید دچار تغییراتی شده و در تخصص‌های مختلف طبی و در طی سنوات تحصیل آثار خاصی مورد توجه برای تدریس قرار می‌گرفت.نتیجه‌گیری: در دوران اسلامی (عصر طلایی) به سبب اهمیت و جامعیت برخی آثار طبی، این تالیفات و یا ترجمه‌ها به عنوان متون درسی در مقاطع مختلف تحصیلی معرفی گردید و به دلیل اینکه فراگیری و اشراف به موضوعات مطرح‌شده در آن‌ها برای محصلان ضروری بود، سوای به کارگیری برخی روش‌ها در تسهیل آموزش و به منظور ماندگاری مطالب در اذهان، برای آگاهی از مهارت دانش‌پژوهان گاه بر مبنای متونی مشخص، از دانشجویان در رشته‌های مختلف پزشکی آزمون گرفته شده و اطلاع از محتویات این آثار به عنوان ملاک و معیار مهارت دانشجویان قرار می‌گرفت.