وضعیت بهداشت و درمان در تبریز از برآمدن قاجاریه تا انقلاب مشروطه

زمینه و هدف: تبریز پیش از انتخاب به عنوان محل استقرار عباس میرزای ولیعهد در اثر عوامل مختلف از نظر فاکتورهای مرتبط با سلامتی چندان مناسب نبود و روند افولی بهداشت در عهد قاجار تشدید شده است. شهر با وجود موقعیت مناسب آب ‌و هوایی، در حوزه بهداشت شهری از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده است. همچنین علیرغم حضور اطبای ماهر آشنا به طب قدیم و جدید، در اثر رواج خرافات، شیوع بیماری‌های مسری و نبود بیمارستان، حضور این پزشکان و استفاده از طب جدید تاثیر چندانی بر بهبود اوضاع نداشته است. با توجه ‌به عدم انجام پژوهش مستقل در خصوص دوره مورد بررسی (1324-1210 ق.)، هدف مقاله حاضر شناخت بهتر وضعیت بهداشت و درمان و مولفه‌های تاثیرگذار بر آن در یکی از ادوار مهم تاریخی است.روش: مواد اصلی پژوهش حاضر اطلاعات و داده‌های منابع تاریخی، به ویژه سفرنامه‌های اروپاییان است که از اوایل عهد قاجار در قالب هیات‌های سیاسی نظامی و جهانگرد در آن حضور داشته، زوایای مختلف زندگی اجتماعی را به تصویر کشیده‌اند. همچنین تلاش شده از پژوهش‌های جدید در حوزه بهداشت و پزشکی دوره قاجار استفاده شود. روش مورداستفاده در این تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و بر اساس گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای انجام شده است.ملاحظات اخلاقی: در طول نگارش مقاله حاضر، رعایت اصالت منابع، امانتداری و صداقت شده است.یافته‌ها: با توجه ‌به اطلاعات موجود به نظر می‌رسد علیرغم شرایط مناسب آب‌وهوایی، نبود مشکل آلاینده‌ها و آشنایی تدریجی با طب جدید غربی، در اثر عواملی مانند شیوع بیماری‌های مسری، نبود بیمارستان‌ها، رواج خرافات و در کل افول تمدنی، حوزه بهداشت و درمان نیز از این روند متاثر شده و با توجه ‌به اخبار منابع از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده است.نتیجه‌گیری: یافته‌ها حاکی از بی‌توجهی جدی به بهداشت فردی و عمومی است که در اثر مشکلات ناشی از شیوع برخی بیماری‌های مسری، بلایای طبیعی، قحطی و بی‌توجهی حکومت تشدید شده است. از سوی دیگر تداوم شیوه‌های قدیمی درمان در کنار مشکلات ناشی از نبود مراکز درمانی و رواج خرافات سبب شد با وجود آشنایی و رواج تدریجی طب و پیشرفت‌های جدید، در عرصه عمل تحول چندانی در عرصه بهداشت و درمان ایجاد نشود.