نقش پزشکان و دانشمندان منطقه طبس در تاریخ پزشکی اسلام و ایران

زمینه و هدف: طبس یکی از شهرستان‌های استان خراسان جنوبی است که با وجود پیشینه سترگ تاریخی، تاکنون از منظر تاریخ علوم پزشکی کمتر شناخته شده است. از این نقطه نظر بررسی زندگانی و آثار برجای‌مانده از پزشکان طبسی می‌تواند راهگشای آشنایی با آرای پزشکی ایشان باشد. در این مقاله ضمن شناسایی پزشکان و دانشمندان طبسی در ادوار تاریخی، به معرفی این گروه از دانشمندان فرهنگ و تمدن اسلام و ایران که آثار مکتوب پزشکی و یا میراث ارزشمندی را برای نسل‌های پس از خود به یادگار نهاده‌اند، نیز پرداخته می‌شود.روش: پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌ای و پژوهشی تاریخی (historical research) با رویکرد توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. برای اطلاع از احوال پزشکان طبسی و آثار آنان به منابع مکتوب تاریخی و نیز مآخذ فهرست‌نویسی و پایگاه‌های رایانه‌ای مراجعه گردیده است.ملاحظات اخلاقی: در این پژوهش موازین مرتبط با اصول اخلاقی همچون محرمانه‌بودن، رضایت شخص و آزادبودن شرکت‌کنندگان در همکاری یا عدم همکاری در روند پژوهش رعایت گردید.یافته‌ها: منطقه طبس در زمینه دانش پزشکی سهم قابل توجهی در منطقه جنوب خراسان داشته است، از جمله این پزشکان، میرزایحیی طبیب طبسی، میرزاابوالحسن طبیب طبسی، میرزااسدالله طبیب، غلامرضا امیرشیبانی و حسن مجد بوده‌اند. در بخش آثار مکتوب می‌توان از ترجمه کتاب خواص آیات قرآن یا ترجمه الدرالنظیم فی خواص القرآن العظیم، شافی الاوجاع (ترجمه تقویم الابدان) و تالیف کتاب زبده العلاج (طب منظوم) و استنساخ پنج نسخه خطی نام برد. همچنین مشخص گردید در شهر طبس بیمارستانی به نام بیمارستان شیبانی وجود داشته است.نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های پژوهش مشخص شد که منطقه طبس نقش مهمی در آموزش و درمان پزشکی و نیز انتقال میراث پزشکی به نسل‌های پس از خود داشته، چنانچه چندین پزشک از جمله میرزایحیی طبیب طبسی و میرزاابوالحسن طبیب طبسی و... از این منظر شناسایی و معرفی شدند. همچنین فرزندان طبس یک نسخه خطی تالیف و دو نسخه خطی را از عربی به فارسی ترجمه و پنج نسخه خطی را در موضوع علوم پزشکی استنساخ کرده‌اند. همچنین «بیمارستان شیبانی» طبس تا پیش از ویرانی آن در زلزله مهیب شهریورماه سال 1357، به ارائه خدمات بهداشتی درمانی به مردم منطقه، مشغول به فعالیت بوده است.