تبیین وضعیت بهداشتی درمانی سیستان در دوره قاجار و پهلوی اول

زمینه و هدف: سرزمین سیستان به دلیل مجاورت با نواحی مرزی در عصر قاجار گذرگاه برخی از بیماری‌های واگیردار بوده است و ساکنان آن متاثر از درد و رنج امراض به سر برده‌اند. دول خارجی نظیر انگلستان و روسیه به دنبال مطامع استعماری خویش، مسائل اجتماعی و بهداشتی سیستان را با حساسیت دنبال می‌نمودند و اسناد محرمانه آن‌ها شاهد این مساله می‌باشد.روش: پژوهش حاضر بر آن است با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و آرشیوی به تبیین وضعیت بهداشتی درمانی سیستان در دوره قاجار و پهلوی اول بپردازد.ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش، اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون یا تحلیل‌ها، رعایت شده است.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد بی‌توجهی حکام قاجار وکمبود امکانات بهداشتی و از سوی دیگر، همجواری سیستان با هند و افغانستان در نابسامانی اوضاع بهداشتی آن موثر بوده است. افزون بر این باورهای خرافی مردم و روش‌های سنتی درمان امراض، سیستان را بستری مناسب جهت شیوع و انتشار بیماری‌های مسری نظیر وبا و طاعون نمود. در این میان، دولت انگلستان به منظور حفظ منافع خویش ناچار به ایجاد بیمارستان در سیستان گردید. در عصر پهلوی اول نیز با تحول سیستم بهداشت و درمان بتدریج ارسال نیرو و خدمات به این منطقه آغاز شد و بدین تدبیر از روند مرگ و میر ناشی از بیماری‌ها کاسته شد.نتیجه‌گیری: روش‌های درمانی در سیستانِ دوره قاجار همانند دیگر نقاط ایران بر اساس تجربه و طب سنتی کهن رواج داشت. درمانگری نوین توسط کنسولگری روسیه و انگلیس برای نفوذ و کنترل بیشتر این منطقه انجام می‌شد. در دوره پهلوی اول با توسعه شهرهای شرق ایران، اقدامات عمرانی رضاشاه و فراهم‌نمودن تسهیلات بهداشتی، به تدریج تجهیزات پزشکی و بهداشتی به سیستان ارسال شد و مراکز بهداشتی و درمانی رونق گرفت.

explaining the health status of sistan in the qajar and first pahlavi periods

background and aim: the land of sistan, due to its proximity to the border areas, in the qajar era, hasbeen a gateway for some infectious diseases and its inhabitants have been affected by the pain andsuffering of these diseases. foreign governments, such as britain and russia, pursued the social and healthissues of sistan with sensitivity in pursuit of their colonial goals and their confidential documents prove it.methods: the present study intends, with a descriptive-analytical approach and using library and archivalsources, explain the health situation of sistan in the qajar and the first pahlavi period.ethical considerations: in compiling this research, the principle of trustworthiness and honesty of citingthe used texts, originality of sources and avoiding bias in referring to texts or analyzes have beenobserved.results: the findings of the present study showed negligence of qajar rulers and lack of health facilitiesand on the other hand, sistan's proximity to afghanistan has been effective in disrupting its health status.in addition, people's superstitions and traditional methods of treating diseases made sistan a suitable bedfor the prevalence and spread of the disease of infectious diseases such as cholera and plague. meanwhile,the british government was forced to establish a hospital in sistan in order to protect its interests. in thefirst pahlavi era, with the evolution of the health care system, the sending of troops and services to thisregion gradually began and with this measure, the death rate due to diseases was reduced.conclusion: treatment methods were popular in sistan during the qajar era, as in other parts of iran,based on experience and ancient traditional medicine. the new treatment was carried out by the russianand british consulates for more influence and control in this area. after that, in the first pahlavi era, withthe prosperity of some cities in eastern iran and the construction measures of reza shah and the provisionof health facilities, medical and health equipment were gradually sent to sistan and health and treatmentcenters flourished.