سکته در میان دولتمردان قاجاریه و خانواده آنان (1313-1298 ق./ 1896-1881 م.): علل و زمینه‌ها

زمینه و هدف: نوشته حاضر، پژوهشی موردی بر پایه جزئیات آماری است که میزان تلفات عارضه سکته (سکته مغزی و قلبی) در میان دولتمردان 15 سال پایانی حکومت ناصرالدین‌شاه (حک. 1313-1264 ق./ 1996-1848 م.) و خانواده آنان را تخمین می‌زند. پس از محاسبه این آمار، با بررسی رژیم غذایی، میزان تحرک و ویژگی‌های ارثی مبتلایان، زمینه ابتلا و سبب گسترش سکته در میان طبقه مذکور نسبت به سه دهه پیش از آن تاریخ، مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.روش: تحقیقات موردی نیازمند داده‌های خُرد و آماری است که این جزئیات تا پیش از سده اخیر در تاریخ پزشکی بسیار نادر است، اما از نیمه دوره قاجار نگارش آثاری رایج گشت که اطلاعاتی اگرچه پراکنده، اما ریز و دقیق از امور بهداشتی جامعه ارائه می‌دهند. این مکتوبات خاطرات یا یادداشت‌های روزانه دولتمردان قاجاریه است؛ آثاری که به ندرت مورد توجه پژوهشگران حوزه تاریخ پزشکی بوده است. داده‌های تحقیق حاضر از منابع مذکور و سفرنامه‌های دولتمردان قاجاریه فراهم آمده و به روش توصیفی تحلیلی، تدوین شده است.ملاحظات اخلاقی: راستی و امانتداری در ارجاعات کاملاً رعایت شده است.یافته‌ها: بخشی از یافته‌ها حاکی است که رژیم غذایی آکنده از گوشت و چربی و توسعه نامتوازن اقتصادی اجتماعی که کم‌تحرکی را در پی داشت، از عوامل عمده (نه‌تنها عامل) افزایش چشم‌گیر سکته در میان اعیان دولتی در دوره مذکور بوده است.نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان می‌دهد که رژیم غذایی و پیری بدنه دولت چگونه با همراه‌شدن با توسعه نامتوازن اقتصادی و اجتماعی در اواخر دوره ناصری، موجب افزایش میزان سکته در میان دولتمردان یا خانواده ایشان شده است. در دوره مذکور در حالی که دگرگونی شیوه حمل و نقل از میزان تحرک افراد می‌کاست، بخش بهداشت و درمان در شرایط جدید راهکاری را برای حفظ سلامتی ارائه نکرد.

apoplexy among qajar statesmen and their families(1298-1313 a.h/ 1880-1896): causes and contexts

background and aim: case studies require some detailed data and statistics that are very rare beforethe last century in the history of medicine. however, from the mid qajar dynasty onward some worksinclude detailed reports about health affairs of society. such writings are generally qajar statesmenmemories or autobiographies. the ongoing research, based on the aforementioned sources, excavatesapoplexy casualties among statesmen during the final fifteen years of naser al-din shah’s rulership(r. 1264-1313/ 1848-1896) and by focusing on patients’ diet, daily exercises and hereditarycharacteristics, it tries to make clear the reason for the spread of apoplexy during those years incomparison to thirty years ago.methods: the research data is based on library studies and has been prepared through qajar diariesand travelogues. the research method is descriptive-analytical.ethical considerations: truthfulness and fidelity have been observed in reporting and references.results: our findings show, death toll rise by apoplexy among the said social class was due to meatdiet and unbalanced economic-social development.conclusion: this study shows how diet and aging of the statesmen, combined with and unbalancedeconomic-social development in the late naser al-din shah’s period, has increased the rate of strokeamong the royal members and statesmen or their families. during this period, while the transportationsystem changed, the health centers have offered no solution to people to care about their health amidsuch transformation.