بررسی تاثیر کالبد شهری بغداد بر سلامت ساکنان آن با تکیه بر دوره اول عباسی

زمینه و هدف: بغداد، به عنوان پایتخت دولت عباسیان به مدت پنج قرن، از شکوه و آبادانی فراوانی در تمدن اسلامی و حتی تمدن عصر خویش برخوردار بوده است. خلفای عباسی از همان ابتدای ساخت شهر بغداد، توجه زیادی به ساختار شهری درست و مناسب آن داشتند، به طوری که منصور عباسی در ساختن این شهر، معماران، منجمان و حتی متخصصان بسیاری را به خدمت گرفت، اما با وجود تلاش‌های صورت گرفته، ساختار شهری بغداد به گونه‌ای پیش رفت که به عنوان عامل عمده‌ای در شیوع بیماری‌ها و مرگ و میرهای زمان خود شناخته شد. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تبیین نقش ساختار جغرافیایی و بررسی ساخت و سازهای شهری بغداد، به بررسی میزان مرگ و میر این شهر در دوره اول حکومت عباسی پرداخته است.روش: مفاد اصلی این پژوهش، داده‌های برگرفته از منابع دست اول تاریخ اسلام است که شامل منابع تاریخی، کتب جغرافیایی و متون تاریخ پزشکی بوده است. همچنین از پژوهش‌های جدید در راستای اوضاع اجتماعی عباسیان در قالب مقالات استفاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت تاریخی تحلیلی است و جمع‌آوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای صورت گرفته است.ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانتداری در ارائه گزارش و انتشار مطالب، رعایت گردیده است.یافته‌ها: به نظر می‌رسد کالبد شهری بغداد همیشه عامل رونق و آبادانی زندگی مردمان آن نبوده است، بلکه ساخت و سازهای متراکم و غیر اصولی آن به تدریج درگسترش عوامل بیماری‌زا و نهایتاً افزایش میزان مرگ ‌و میر در دوره اول حکومت عباسی تاثیر به سزایی داشته است.نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج به دست‌آمده در این پژوهش، بافت جغرافیای مصنوع شهر بغداد در قالب عواملی چون ساختار شهری (کوچه‌ها، معابر شهری)، شکل ساختمان‌های مسکونی، خیابان‌ها، بازارها، زندان‌ها، حمام‌ها، آب‌انبارها، چاه‌ها و... یا وقوع حوادثی چون آتش‌سوزی و گسترش آن به دلیل ساختار چوبی پل‌ها در بغداد، در افزایش عوامل بیماری‌زا نقش زیادی داشته‌اند که در نتیجه سبب افزایش شمار مرگ و میر در بغداد در دوره عباسیان شده است.

investigating impact of baghdad urban structure on the health of itsinhabitants during the (first) period of the abbasid caliphate

background and aim: baghdad, as the capital of the abbasid state for five centuries, has enjoyed greatglory in the islamic civilization and even the world civilization of its time. from the very beginning of theconstruction of baghdad, the abbasid caliphs paid close attention to the proper urban structure ofbaghdad, so that mansour abbasi hired many architects, astronomers and even physicians to build thiscity. however, despite the efforts made, the urban structure of baghdad progressed in such a way that itplayed a great role in the spread of diseases and deaths of its time. baghdad has studied the death rate ofthis city in the first abbasid period.methods: the main materials of this research are first-hand sources of islamic history, which includehistorical sources, geographical books and medical history texts. new research on the social situation ofthe abbasids has also been used in the form of articles. research method in this research. historicalanalyticaland data collection has been done by library method.ethical considerations: honesty and fidelity have been observed in reporting and publishing materials.results: it seems that the urban structure of baghdad has not always led to the prosperity and prosperityof the lives of its people; rather, the urban structure and dense and unprincipled constructions havegradually been effective in spreading pathogens and finally increasing the death rate in baghdad duringthe first abbasid period.conclusion: based on the results of this study, the artificial geographical context of baghdad in the formof factors such as: urban structure (alleys, urban thoroughfares), the shape of residential buildings, streets,markets, prisons, baths, reservoirs and wells, etc. or the occurrence of accidents because of the fire and itsspread due to the wooden structure of the bridges in baghdad, they played a great role in increasing thepathogens, which resulted in an increase in the number of deaths in baghdad during the abbasid period.