استفاده ابزاری انگلستان و روسیه از توسعه پزشکی و بهداشتی در ایران دوره‌ی قاجاریه برای بسط نفوذ سیاسی و اقتصادی

در موارد متعددی انگلستان و روسیه با استفاده از ابزار بهداشت و پزشکی درصدد بسط نفوذ سیاسی و اقتصادی خود در ایران برمی‌آمدند. این مداخلات از ورود میسیونرهای مذهبی به‌عنوان پزشک و با هدف تبلیغ مذهبی گرفته تا اشغال جزایر خلیج فارس در جنوب ایران و یا تصاحب برخی اماکن و بیمارستان‌ها در شمال ایران به بهانه برقراری قرنطینه‌های بهداشتی را شامل می‌گردید؛ البته این موارد از جمله موضوعاتی است که حتی در متون علمی ـ تاریخی مکتوب نیز مورد بی توجهی قرار گرفته است. به‌طور مشخص یکی از مهم‌ترین شاهد مثال ‌ها کتاب تاریخ پزشکی ایران به قلم سیریل الگود انگلیسی است که با وجود اطلاعات ارزشمندی که در اختیار خواننده قرار می‌دهد، دارای موضع‌گیری‌های اغراق‌آمیزی در خصوص نقش و تاثیر مثبت انگلیسی‌ها در تحولات پزشکی و بهداشتی ایران است. البته پر مسلم است وقتی تحولات تاریخی یک کشور به دست نویسندگان خارجی نوشته می‌شود به هر تقدیر قضاوت‌های شخصی خالق متن در مکتوب وی نیز متجلی می‌گردد.در این نوشتار پس از بیان خلاصه‌ای از روند تحولات پزشکی در دوره قاجاریه، چند نمونه از اسناد وزارت امور خارجه ایران که گویای تلاش دو قدرت سیاسی آن دوران برای افزایش ضریب نفوذ آنها در ایران می‌باشد ارایه می‌گردد.