خوانشی بر شیوه مصورسازی نسخه پزشکی «تحفه‌المومنین» (موجود در کتابخانه کنگره ملی آمریکا)

زمینه و هدف: تاریخ تصویرسازی نسخ پزشکی مملو از نگاره‌هایی در باب علم تشریح، کالبدشناسی بدن انسان و حیوان، ریخت‌شناسی گیاهان و فرم ابزارآلات جراحی است. در این میان، نسخه‌ای که فارغ از چنین روش‌های متداول مصورسازی، صحنه‌هایی روایی از طبابت و درمان مبتنی بر گیاهان دارویی را دربر دارد، تحفه‌المومنین است. نسخه‌ای که پژوهش حاضر را بر آن داشته تا با مداقه در ویژگی‌های بصری نگاره‌هایش، شناختی درباره نحوه روایت‌پردازی آن‌ها و ترجمان تصویریشان به تبعیت از ماهیت علمی متن اثر ایجاد کند.مواد و روش‌ها: اساس انجام پژوهش بر روش توصیفی تحلیلی همراه با تفسیر کیفی داده‌های تصویری استوار می‌باشد و گردآوری داده‌ها با استناد به منابع معتبر کتابخانه‌ای الکترونیکی و مراجعه به سایت کتابخانه کنگره ملی آمریکا صورت پذیرفته است.یافته‌ها: علی‌رغم روایی‌نبودن نوشتارها، تاویل‌پذیری و وجود لایه‌های عمیق علمی معنایی در متن نسخه، هنرمند نه‌تنها شیوه‌ای سخت و پیچیده را انتخاب نکرده، بلکه به نحو واقع‌گرایانه‌ای سعی نموده تا در تطابق با آن‌ها به آفرینش نگاره‌ها بپردازد. نگاره‌هایی که برای مخاطب خوانشی سهل‌الوصول و قابل درک داشته باشند. بدین‌منظور و در راستای وفاداری به متن اثر که هم ستایش به درگاه احدیت (معنویت) و هم دستورالعمل‌هایی طبی را بیان داشته، وی هنرهای تذهیب و نگارگری را جهت تصویرگری برگزیده تا با ایجاد نوعی قرابت دیداری بتواند بر هر دو وجه سلامت روح و جسم تاکید کند.نتیجه‌گیری:برآیند کلی پژوهش بر غلبه فرم‌های ساده، بهره‌گیری از ترکیب‌بندی پویا و متمرکز، پرسپکتیو با نقاط کانونی متنوع، گونه‌های رنگی متباین، مکمل و سرد و گرم و اهمیت‌بخشی به تصویر شخصیت‌های پزشک و بیمار در مرکز کادر یا نقطه طلایی نگاره‌ها دلالت دارد، چنانکه این عناصر و کیفیات بصری موجبات دریافت زیباشناسانه‌ای رادر باب نحوه درمان و طبابت به گونه‌ای واقعی برای مخاطب رقم می‌زنند.