بررسی و تحلیل خواص گیاهان دارویی از نگاه خاقانی، سعدی و ابن سینا

زمینه و هدف: طب سنتی و خواص گیاهان دارویی در آثار منظوم و منثور ادب فارسی کلاسیک و معاصر نمود چشم‌گیری پیدا کرده است. شاعران و نویسندگان به میزان تسلطشان بر مقدمات پزشکی از گیاهان دارویی و خواص آن‌ها در سروده‌هایشان سخن به میان آورده‌اند. در این میان ابن سینا، خاقانی و سعدی شیرازی به طب، به ویژه داروهای گیاهی و کاربردهای درمانی آن، توجه خاصی داشته‌اند. بنابراین هدف این پژوهش بررسی و تحلیل خواص گیاهان دارویی از نگاه خاقانی، سعدی و ابن سینا می‌باشد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق کتابخانه‌ای با استفاده از روش توصیفی تحلیلی ابتدا با مراجعه به کتاب قانون ابن سینا، دیوان خاقانی، دیوان سعدی و منابع دیگر، خواص گیاهان دارویی در متون و ابیات، استخراج شده، سپس به بررسی و تحلیل آن‌ها اقدام نموده است.یافته‌ها: با مطالعه آثار این اندیشمندان می‌توان به باورهای کهن گیاه درمانی و میزان اهمیت آن در بین شاعران و نویسندگان و نیز بسامد بالای مباحث گیاه درمانی و پزشکی در مکتوبات آنان پی برد.نتیجه‌گیری: نتیجه این مطالعه نشان داد که این حکیمان با توجه به تسلطی که بر علوم رایج عصر خویش داشته، در آثار خویش به بیان اهمیت، خواص گیاهان دارویی و گیاه درمانی نیز پرداخته‌اند و در این خصوص اعتقاد و باوری عمیق و اشتراکات فکری قابل توجهی در زمینه موثربودن این گیاهان در امر درمان بیماری‌ها با همدیگر داشته که حاصل تجربه و دانش آنان است. مباحث مربوط به دارو و گیاهان دارویی در کتاب قانون ابن سینا در چند جا آمده: در کتاب دوم قانون که در آن ادویه مفرده و خواص آن‌ها ذکر شده، در کتاب پنجم قانون طب و در سایر مجلدات. خاقانی به گیاهان و خواص دارویی آن‌ها به واسطه مشاهدات، دانش و تجربه شخصی احاطه داشته و در دیوان خویش در جاهای مختلفی در این حوزه به بحث پرداخته است. حکایات مربوط به اطبا، چشم‌پزشک، بیطار، درد و درمان و گیاهان دارویی نیز در آثار سعدی از نمود قابل توجهی برخوردار است.