آیا ابن نفیس (ابن نفیس) است ؟

زمینه و هدف: ملاحظات تاریخی همواره با اما و اگرهایی همراه است که تردیدهایی را فراروی پژوهشگران قرار می‌دهد. چندی است پاره‌ای اشکالات بر یادکرد معاصران از نام و لقب دانشمند پزشک پرآوازه سده هفتم قمری علاءالدین ابوالحسن علی بن ابی‌الحزم/ الحرم قرشی مشهور به ابن نفیس وارد شده است. در این مقاله، ضمن نقل و بررسی این تردیدها کوشش نمودیم تا بر اساس داده‌های نسخه‌شناختی، متون طب دوره اسلامی و دیگر سنت‌های علمی که این دانشمند برجسته آثاری در آن‌ها پدید آورده، به نام و لقب دقیق او دست یابیم.مواد و روش‌ها: در این مسیر، با رجوع به نسخه‌های متعدد آثار او، مانند «الموجز» و «شرح قانون» و یادکرد معاصران و پسینیان از او تردیدهای زیادی در انتساب لقب ابن نفیس به وی را عرضه نمودیم.یافته‌ها: بهترین حالت یادکردن از نام دانشمند مورد پژوهش «علاءالدین قرشی» به شکل کوتاه و یا «علاءالدین ابوالحسن علی بن ابی‌الحَرَم/ الحزم قرشی» به شکل کامل‌تر است.ملاحظات اخلاقی: در تدوین این پژوهش، اصل امانتداری و صداقت استناد به متون مورد استفاده، رعایت اصالت منابع و پرهیز از جانبداری در مراجعه به متون یا تحلیل‌ها رعایت شده است.نتیجه‌گیری: هرچند این مطالعه به نفی انتساب لقب منجر نمی‌شود، اما احتیاط در کاربرد این لقب برای این پزشک برجسته را معقول جلوه می‌دهد. از این رو شایسته است در مداخل دانشنامه‌ها از ضبط قرشی برای نام او بهره گرفته شود. از طرفی در نسب وی چهار احتمال را برشمردیم و نشان دادیم که از میان خوانش‌های قَرْشی، قُرَشی و قَرَشی وجه اخیر را شواهد بیشتری پشتیبانی می‌کند. از این رو با وجود عدم نفی کلی دیدگاه‌های دیگر یادکرد قَرَشی در پژوهش‌ها منطقی‌تر می‌نماید. در باب آنچه در ادامه نام او به شکل ابن ابی‌الحَرَم یا ابن ابی‌الحزم یاد شده نیز نشان دادیم برخلاف نظر برخی پژوهشگران معاصر، هیچ یک از دو احتمال یادشده منتفی نیست و مناسب است در یادکرد این بخش این واژه به صورت الحزم/ الحَرَم نگاشته شود.