تحولات تاریخی عنصر مادی در سرقت سنتی و الکترونیکی

زمینه و هدف: امروزه سرقت رایانه‌ای از شایع‌ترین اشکال جرایم رایانه‌ای است که وارد عرصه حقوق جزای اختصاصی شده و اصول و قواعد حاکم بر سرقت سنتی را به چالش کشیده است. این جرم علی‌رغم شباهت‌هایی که با نوع سنتی خود از جهت اسمی، نتیجه حاصله (تحصیل مال غیر) و از جرایم علیه اموال بودن دارد، دارای تفاوت‌های اساسی از جهت عناصر تشکیل دهنده جرم و مجازات می‌باشد. ازاین‌رو، هدف از پژوهش حاضر، بررسی تحولات تاریخی عنصر مادی در سرقت سنتی و الکترونیکی است.مواد و روش‌ها: در پژوهش حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار کتابخانه‌ای گردآوری شده، ضمن بررسی تفاوت‌های سرقت سنتی و رایانه‌ای، به طور خاص، عنصر مادی این دو رفتار مجرمانه مورد بحث و بررسی قرار ‌گرفته است. آنچه که در پژوهش‌های مرتبط تاکنون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است، مطالعه سرقت الکترونیکی در چهارچوب قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 می‌باشد. به همین دلیل اولاً در پژوهش حاضر تحولات تاریخی این نوع از سرقت در بطن تحولات قانون‌گذاری مورد بررسی قرار ‌خواهد ‌گرفت و ثانیاً تاکید و تمرکز نگارنده بر عنصر مادی سرقت مزبور خواهد بود؛ همچنین در ضمن مباحث به امکان‌سنجی ارتکاب سرقت حدی در فضای سرقت الکترونیک نیز پرداخته خواهد شد.یافته‌ها: تفاوت‌ها و شباهت‌هایی میان سرقت سنتی و رایانه‌ای از حیث عناصر تشکیل‌دهنده جرم وجود دارد. از جمله اینکه عنصر مادی در هر دو جرم ربایش است، البته ربایش در سرقت رایانه‌ای تفاوت‌هایی با ربایش در سرقت سنتی دارد. بدین ترتیب که ربایش در سرقت رایانه‌ای بر اساس ماده 12 قانون جرایم رایانه‌ای شامل گونه‌ای رفتار است: یکی «رو‌گرفت» و دومی «برش» که در روگرفت برخلاف تمام حالات سرقت سنتی، عین داده‌ها همچنان در اختیار صاحب آن قرار دارد.ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانت‌داری رعایت شده است.نتیجه‌گیری: در پژوهش حاضر مشاهده خواهد شد که موضوع جرم در سرقت سنتی مال است، ولی موضوع جرم سرقت رایانه‌ای محدود به داده و اطلاعات است و لازم نیست که داده‌های موضوع سرقت رایانه‌‌ای دارای ارزش مالی باشند، زیرا اولاً در متن قانون، داده به صورت مطلق آمده و دوماً آنچه در رابطه با داده و اطلاعات حائز اهمیت است محتوای آنهاست. در سرقت رایانه‌ای عنصر غیرمجاز بودن لازم است که درواقع معادل همان عدم رضایت در سرقت سنتی است. یکی از تفاوت‌های مهم بین این دو جرم، بستر ارتکاب جرم می‌باشد که در سرقت رایانه‌ای بستر ارتکاب جرم فضای سایبر است که نوعی محیط مجازی است. در حالی که بستر ارتکاب جرم سرقت سنتی محیط بیرونی یا همان فضای فیزیکی است.