تاثیر نهضت ترجمه بر فراز و فرود اندیشه اعتزالی و اشاعره

زمینه و هدف: تمدن اسلامی در قرون اولیه یعنی از قرن دوم تا قرن پنجم هجری، دوران طلایی خود را گذرانده است و در همین دوره بود که اندیشه‌ها و نحله‌های فکری و علمی گسترده‌ای شکل گرفت. یکی از جریان‌های تاثیرگذار در این دوره، نهضت ترجمه بود که باعث ظهور و سقوط برخی اندیشه‌های علمی و فلسفی در عالم اسلام شده بود.مواد و روش‌ها: روش مورد استفاده در پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است که با تکیه بر مطالعات نظری و تحقیقات کتابخانه‌ای انجام گرفته است.یافته‌ها: نهضت ترجمه از جهات مختلفی بر شکل‌گیری جریان‌های علمی در قرون میانی اثرگذار بوده است؛ اولاً، باعث رشد اندیشه‌های اعتزالی از راه ترجمه آثار یونانی و سریانی و امتزاج آنان در فرهنگ اسلامی شده بود؛ دوماً، وضعیتی را پدید آورد که اشاعره نیز در تقابل با اندیشه‌های اعتزالی، به روش‌های فلسفی متوسل شدند و برعلیه معتزله برخاستند.نتیجه‌گیری: آثار نهضت ترجمه حتی تا امروز نیز تداوم پیدا کرده و در قالب‌های مختلفی، اندیشه‌های فلسفی و استدلالی را در عالم اسلام گسترش داده است. علاوه بر این، عقل‌گرایی و گفتمان‌محوری افکار و آثار معتزلیان، موجد ادامه بحث و نظر در حوزه معرفت‌شناسی جهان اسلام بر اثر نهضت ترجمه است. نهضت ترجمه و نحله‌های برگرفته از آن، نواندیشی دینی را پس از وقفه‌ای طولانی، در بین ایرانیان تجدید نموده و جدالی فلسفی میان جریان‌های مختلف از جمله اشاعره و معتزله را پدید آورده است که خود بیانگر تضارب آراء در عصر زرین تمدن اسلامی است.