تکوین نهاد‌های پزشکی در دوران اول امپراطوری عثمانی از تاسیس تا پایان دوران سلیمان باشکوه (974679 ق./ 15661280 م.)

زمینه و هدف: ردیابی اقدامات دولتمردان عثمانی در دوره اول امپراطوری در ایجاد نهادهای پزشکی متناسب با توسعه قلمرو و علت عدم کامیابی آنان در این مسیر، مورد ارزیابی قرار گرفته است.مواد و روش‌ها: این پژوهش در حوزه مطالعات تاریخ پزشکی است و از منابع کتابخانه‌ای و فهرست‌واره‌ها و اسناد و کتب خطی استفاده شده و ملاحظات اخلاقی در نقل از منابع رعایت شده است.یافته‌ها: ردیابی مسیر تلاش دولتمردان عثمانی در ایجاد نهادهای پزشکی متناسب با امپراطوری و علت عدم کامیابی آنان در این مسیر. تشکیل دولت عثمانی و گسترش آن از قدرتی قبیل‌های به دولت و سپس به امپراطوری، ایجاد نهاد‌های گوناگون متناسب با این گسترش، ضرورت پیدا کرد. عثمانی‌ها برای ایجاد این نهادها، به اقتباس‌نمودن از الگو‌های پیشین از جمله سازمان‌های خلافت اسلامی و سلجوقی و بیزانس و ایران باستان اقدام نمودند. یکی از این نهادها که از الگو‌های اسلامی اقتباس شد، نهاد پزشکی بود. با جذب پزشکان ایرانی و اسلامی و استفاده از تجربیات علمی و عملی آن‌ها، شروع به ایجاد مراکز درمانی و مدارس پزشکی کردند. جهت تدریس، اقدام به ترجمه و اقتباس از متون پزشکی و عمدتاً از منابع عربی کردند. از جمله کتاب‌های ترجمه‌شده، کتاب «التصریف لمن عجز عن تالیف» نوشته ابوالقاسم زهراوی از پزشکان قرن چهارم قمری در اندلس بود که شرف‌الدین صابونچی اوغلو، آن را ترجمه نمود. مقاله به توصیف این روند و عوامل ناکامی عثمانی‌ها در ادامه این مسیر و دستیابی به تحولی بنیادین در حوزه پزشکی در عصر اول امپراطوری اختصاص دارد.نتیجه‌گیری: عوامل گوناگونی از جمله نبود ظرفیت‌های لازم مانند عدم داشتن پشتوانه مذهبی، برخلاف زبان عربی که زبان قرآن و احادیث بود و همچنین عدم گسترش زبان عثمانی متناسب با گسترش قلمرو و انحصار آن تنها به منطقه آناتولی و آغاز عصر رنسانس و تحولات فکری و فرهنگی در غرب از جمله مهم‌ترین عوامل ناکامی عثمانی‌ها در این روند بوده است.