نقش دلاک‌ها و سلمانی‌ها در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار (1347-1217 ق./ 1925-1795 م.)

زمینه و هدف: با وجود ورود شیوه‌های نوین طبی و درمانی در تاریخ پزشکی دوره قاجار، طب سنتی همچنان در کنار آن به حیات خود ادامه داد، همچنان درمانگران سنتی مشغول به کار بودند، یکی از گروه‌های درمانگر سنتی، دلاک‌ها و سلمانی‌ها بودند. این گروه حضوری فعال در عرصه بهداشت و خدمات درمانی دوره قاجار داشته‌اند، به گونه‌ای که علاوه بر فعالیت‌های معمول سلمانی و دلاک‌ها همچون اصلاح سر و صورت و کیسه‌کشی در حمام‌ها، به فعالیت‌های بهداشتی و درمانی نیز می‌پرداختند.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی تحلیلی و از طریق گردآوری فیش‌های تحقیقاتی از منابع کتابخانه‌ای انجام ‌شده است.یافته‌ها: بر اساس بررسی‌های انجام‌شده با وجود ورود شیوه‌های نوین طب غربی در دوره قاجار، طب سنتی به دلیل پیشینه و قدمت طولانی در نزد ایرانیان همچنان در قالب گروه‌های مختلف به ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌پرداختند. دلاک‌ها و سلمانی‌ها از این طیف بودند که به اقداماتی می‌پرداختند که خارج از حرفه اصلی و اولیه آنان، یعنی آرایشگری بود، از جمله امور بهداشتی و درمانی که توسط دلاک‌ها و سلمانی‌ها انجام می‌شد، می‌توان به حجامت، خون‌گیری، جراحی، دندان‌کشی، آبله‌کوبی و ختنه‌کردن اشاره کرد. با وجود عاری‌نبودن فعالیت‌های دلاک‌ها و سلمانی از خطرات امور درمانی و بهداشتی و توجه فراوان درباره قاجار به طب غربی، سلمانی‌ها و دلاکی‌ها مورد پذیرش جامعه و محل رجوع عامه مردم بودند.نتیجه‌گیری: جامعه عصر قاجار پذیرای خدمات بهداشتی و درمانی دلاک‌ها و سلمانی‌ها بود. این گروه در کنار طب نوین، خدمات بهداشتی و درمانی زیادی را به مردم به ویژه طبقات متوسط و پایین جامعه ارائه می‌دادند و مورد پذیرش عموم مردم بودند. دلیل این جاذبه و پذیرش علاوه بر دلایل روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه، عوامل و اقتصادی نیز بود، البته حوزه فعالیت سلمانی‌ها و دلاکی‌ها نیز آسیب‌هایی چون انتشار بیماری‌های واگیردار و خطرناک از طریق وسایل آلوده و عدم رعایت بهداشت و نابلدی در کار را در پی داشت.