بررسی کاربرد دارورسانی از طریق بینی در بیماری‌های سر و گردن از منظر طب سنتی ایرانی

زمینه و هدف: امروزه دارورسانی از راه بینی، به عنوان یک روش جایگزین برای تزریق و مصرف خوراکی دارو در نظر گرفته می‏شود. این روش در طب سنتی ایرانی، به عنوان یکی از مسیرهای مصرف دارو مورد توجه بوده است. هدف از این مطالعه، معرفی الگوهای دارورسانی از مسیر بینی از دیدگاه طب سنتی ایرانی در بیماری‏های سر و گردن در دوره تمدن اسلامی است.مواد و روش‌ها: بخش‏های مرتبط با بیماری‏های سر و گردن از کتب مرجع طب سنتی ایرانی (قرن 3 تا 13 ق.) استخراج گردید. مطالب مرتبط با واژگان کلیدی مطالعه و مترادفات آن‌ها به صورت خط به خط مطالعه و فیش‏برداری شد. مستندات جمع‌آوری‌شده بر اساس بازه زمانی، روش مورد اشاره و نوع بیماری طبقه‌بندی شدند.ملاحظات اخلاقی: صداقت و امانتداری در ارجاع متون به رفرنس‌های مورد استفاده رعایت گردید.یافته‌ها: اَشکال دارورسانی از راه بینی شامل جامدات به صورت پودرهای دمیدنی‌ درون بینی (نفوخ، عطوس)، پاشیدنی‏ها (ذرور) و خمیرها (شیاف و فتیله)، مایعات به صورت چکاندنی (سعوط) و استنشاقی (نشوق) و انواع گازی بخور، حمام بخار (انکباب)، بوییدنی (لخلخه، شموم، غوالی) طبقه‌بندی می‌شدند. سعوط بیشتر از سایر روش‏ها مورد استفاده بود و سردرد رایج‌ترین بیماری بود که این روش برای آن استفاده می‌شد.نتیجه‌گیری: دارورسانی از راه بینی در طب سنتی ایرانی برای چندین نوع بیماری مورد استفاده قرار می‌گرفت. این روش با محاسنی مانند کاربرد آسان، غالباً بدون درد، مقرون به صرفه و سرعت جذب بالا و محدودیت‏هایی مانند احتمال آسیب مخاط بینی، محدودیت در انتقال دارو از راه بینی و عدم خروج دارو پس از استفاده، از پتانسیل بالایی برای تحقیقات آینده برخوردار است.