مروری بر شاخص‌های تعیین مزاج کبد در پزشکی ایرانی

زمینه و هدف: مزاج کبد یکی از مفاهیم اصلی است که در کلیه جنبه‌های پیشگیری، تشخیص و درمان نقش اساسی ایفا می‌کند. در متون طب سنتی ایران، شاخص‌های فراوانی برای علائم مزاج و سوءمزاج کبد مطرح شده است. هدف از این مطالعه بررسی دیدگاه‌های منابع مکتوب طب سنتی ایران جهت تشخیص مزاج کبد می‌باشد.مواد و روش‌ها: جهت انجام این مطالعه مروری کتب مرجع طب ایرانی مطالعه گردید، همچنین با استفاده از واژگان کلیدی مزاج، کبد، liver، temperament و mizaj در پایگاه‌های علمی معتبر، از جمله pubmed، scopus و magiran مطالب مربوط به مزاج کبد مورد بررسی و جمع‌بندی قرار گرفت.یافته‌ها: در طب ایرانی از نشانه‌های مختلفی جهت تعیین مزاج کبد استفاده می‌شود که در اصل بخشی از شاخص‌های تعیین مزاج عام می‌باشند. از بین این نشانه‌ها، رنگ چهره، فنوتیپ، ملمس ناحیه کبد و کل بدن، هیات بنیه و شاخص‌های نبض و وضعیت عروق، انفعال بدن نسبت غذا و آب و هوا، چگونگی افعال عمومی و علائم گوارشی نظیر تولید اخلاط، کیفیت مدفوع و ادرار، چگونگی هضم، میزان عطش، اشتها و... و میزان موی کل بدن به ویژه موی روی شکم از اهمیت بیشتری برخوردارند.نتیجه‌گیری: در منابع طب سنتی ایران به طور کامل شاخص‌های تشخیصی مزاج و سوءمزاجات کبد مطرح شده است، اما اشاره‌ای به اهمیت تشخیصی هر یک از شاخص‌ها نشده است. با توجه به یافته‌های این پژوهش، انجام مطالعات بالینی بیشتر جهت تعیین میزان اهمیت تشخیصی هر یک از علائم و همچنین طراحی و اعتبارسنجی ابزار تشخیصی تعیین مزاج کبد پیشنهاد می‌گردد.