طب و اطبای ایرانی در دوره تیموریان و ترکمانان (قرن نهم و اوایل قرن دهم قمری)

زمینه و هدف: دوره تیموریان و ترکمانان از دوره‌های مهم در تاریخ و فرهنگ ایران است. تیمور با ‌وری علما در سمرقند امکان رشد علمی در پایتخت خود را فراهم کرد. جانشینانش و حاکمان ترکمن به رونق علم و دانش از جمله طب اهمیت دادند. پزشکان مشهوری در این دوره ظهور کردند، هرچند برخی از آنان به غیر از پزشکی در علوم دیگر نیز تبحری داشتند و آثاری تالیف نموده‌اند، اما بیشتر شهرتشان در طب و تالیفات پزشکی بوده است. آنان در آثار خود در خصوص بیماری‌ها و شیوه معالجه آن بحث کرده‌اند. برخی از این اطبا به آناتولی مهاجرت کرده و به عنوان طبیب فعالیت نموده و یا با نوشتن آثاری در طب نقش موثری در توسعه طب ایرانی داشته‌اند. هدف این پژوهش شناسایی اطبای ایرانی این دوره و روشن‌ساختن شیوه طبابت در کنار فعالیت‌های علمی آنان می‌باشد.مواد و روش‌ها: این مطالعه با بهره‌گیری از اسناد، منابع تاریخی به روش توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته است. با مطالعه آثار تالیف شده از سوی اطبای ایرانی، وضعیت طب و فعالیت اطبای ایرانی این دوره مورد بررسی قرار گرفته است.یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد تیموریان و ترکمانان با گردآوری اطبا در مرکز حکومت خود و حمایت از آنان سبب ظهور اطبای حاذقی مانند غیاث‌الدین محمد طبیب، فضل‌الله تبریزی، شمس‌الدین عبدالله، نظام‌الدین عبدالحی، شکرالله شیروانی، حکیم شاه‌محمد بن مبارک قزوینی و مصلح‌الدین لاری گردیدند. این اطبا در کنار طبابت و تربیت شاگردان از تالیف آثار طبی نیز غافل نبودند. گاهی به دلیل بروز ناملایمات سیاسی برخی از این اطبا به آناتولی مهاجرت کردند.نتیجه‌گیری: با مطالعه منابع طب ایرانی می‌توان نتیجه گرفت که اطبای ایرانی در ادوار گذشته شیوه‌های ارزنده‌ای در طبابت و معالجه بیماران یافته و نظریات خود را در آثار تالیفی بیان کرده‌اند. امروز در کنار پزشکی نوین می‌توان از نظریات آنان در روش‌های درمانی استفاده نمود.