کاربردهای آیینی نقوش و کتیبه‌های ظروف و جام‌های جادوپزشکی با تاکید بر جام‌های دوران اسلامی ایران

زمینه و هدف: در روزگاران کهن اعتقاد به نیروهای ماوراالطبیعه و ارواح زیانکار و سودرسان مرسوم بوده و شالوده بسیاری از باورهای دینی و غیر دینی را تشکیل می‌داده است. این باورها بر عرصه‌های متفاوت زندگی بشر نیز سایه افکنده بود. پزشکی نیز یکی از حوزه‌های مهم بوده و از چنین اعتقاداتی اثر پذیرفته است. جادوپزشکی شامل افعالی بود که به واسطه اوراد، طلسمات و تعاویذ به همراه انواع ابزار و آلات در جهت امور پزشکی انجام می‌گرفت. جام‌های جادوپزشکی نیز به ‌عنوان ظروفی برای تناول خوراندنی‌ها یا ملزوماتی در اجرای مراسم درمانی کاربرد داشته‌اند. پژوهش حاضر با هدف بازنمایی کاربرد ظروف و جام‌های دوران اسلامی را از دو جنبه مورد بحث قرار می‌دهد: 1 میزان تاثیر حضور آیین‌ها در جام‌های جادوپزشکی؛ 2 چگونگی کاربرد جام‌های دعادرمانی در فرهنگ اجتماعی ایران.مواد و روش‌ها: این مطالعه به صورت کتابخانه‌ای، موزه‌ای، آرشیوی و با روش توصیفی تحلیلی‌ انجام شده است. روش تحلیل داده‌ها از طریق نمونه‌یابی در سه دوره اسلامی (اولیه، میانه، متاخر)، سپس توصیف و تحلیل اطلاعات به روش کیفی صورت گرفته است.یافته‌ها: نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد، اگرچه ریشه‌ها و باورهای باستانی تا دوران اسلامی تداوم داشته، نقوش و مفاهیم به دلیل حضور باورهای دینی ‌اعتقادی تغییر کرده و ارزش‌های معنوی در کاربردهای آیینی و اعتقادی جام‌های جادوپزشکی نقشی چشم‌گیر داشته‌اند. نگاره‌های منقوش بر این جام‌ها از کاربرد آن‌ها در درمان بیماران یا برگزاری آیین‌های مخصوص حکایت دارد.نتیجه‌گیری: اغلب کتیبه‌های مرقوم، نمایانگر نوع به کارگیری ظرف در آیین‌های درمانگری و نیز دعاهایی در جهت طلب سلامتی و آرزوی خیر برای صاحب ظرف می‌باشند. همچنین انواعی از جام‌ها نیز به واسطه نگاره‌های تصویری، با مفاهیم برکت و باروری پیوند دارند.