زبان آیینه بدن: شناخت دلائل و علائم زبان، مهارتی برای تشخیص در طب ایرانی

زمینه و هدف: زبان اندامی گوشتی است که رگ‌ها و اعصاب، بسیار بیش از اندازه آن بدان می‌رسند. از آنجا که جرم آن نازک و عضوی است متخلخل و بخارپذیرنده، از تغییر کیفیات و اخلاط بدن به ویژه معده زودتر متاثر می‌گردد. بدین‌سبب رنگ آن از نشانه‌های مهمی است که به علامت‌شناسی بدن کمک می‌کند که در این میان تاثیر تغییرات عارضی دماغ، معده و کبد بر آن قوی‌تر است. هدف از این مطالعه، شناخت زبان و اثرات بیماری‌های مختلف بر آن می‌باشد تا با شناخت دقیق آن به الگویی جدید در دسته‌بندی و درمان یافت.مواد و روش‌ها: بدین‌منظور متون معتبر طب ایرانی از قبیل اکسیر اعظم، طب اکبری و خلاصه التجارب مورد بررسی قرار گرفتند. مطالب مربوط به زبان ذیل عنوان «زبان» و اثرات بیماری‌های مختلف بر زبان جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.یافته‌ها: بررسی منابع طبی نشان داد، به طور کلی اثراتی که بر زبان دیده می‌شود، بیشتر ناشی از سه عضو مغز، معده و کبد است. آسیب در این ارگان‌ها موجب تغییر در رنگ، طعم، شکل و میزان رطوبت زبان می‌شود. دلایل ماخوذ از حال زبان که دلالت بر بیماری‌های دماغ می‌کند، مشتمل بر این تغییرات است: سفیدی بر نسیان، زردی و سیاهی بر قرانیطس (ورم گرم دماغ)، و زردی رو و سبزی زیر زبان بر مصروعیت فرد دلالت دارد. همچنین ضخامت یا لاغری زبان، غلبه رطوبت یا خشکی را نشان می‌دهد. علائم و نشانه‌های تشخیصی زبان ناشی از بیماری دیگر اعضا نیز در مقاله به تفصیل بحث شده است.بحث: تغییرات جالبی که هر یک از اختلالات طبی به ویژه در سه عضو یادشده بر زبان باقی می‌گذارد، آن را به عنوان یک آزمون تشخیصی سهل‌الوصول، سریع و غیر آزارنده برای بیمار مطرح می‌کند. علاوه بر تغییرات در رنگ و شکل ظاهری زبان که ممکن است توسط بیمار کشف شود و پزشک آن را مورد واکاوی قرار دهد. برخی علائم و نشانه‌ها مانند احساس گرمی و سردی، تغییر در نوع سخن‌گفتن یا احساس سنگینی از جمله تظاهراتی هستند که ممکن است چندان توجه بیمار را به خود جلب نکند، اما مداقه پزشک حاذق و اخذ شرح حال هدایت‌کننده مسیر تشخیص را هموار می‌کند.نتیجه‌گیری: می‌توان با بررسی زبان به عنوان نماد کوچکی از وضعیت اخلاط بدن اطلاعات ذی قیمتی به دست آورد. از این رو مرور مطالعات انجام‌شده با توجه به زبان به عنوان یک ابزار کمکی می‌تواند راه‌های جدیدی برای بهبود روند تشخیص و درمان از دیدگاه طب ایرانی باز کند.