تاثیرات پزشکی «ماه» بر اساس شعر قرن ششم تا هشتم قمری با تکیه بر سبک آذربایجانی و نگاهی به پژوهش‌های علمی جدید

زمینه و هدف: باورهای کهن پزشکی بخشی از تاریخ علم هستند. بررسی‌های جدید، برخی از این باورها را تایید و بعضی را رد می‌کند و برخی از این باورها هنوز از دیدگاه علمی بررسی نشده‌اند. شعر پارسی از قرن ششم به بعد، به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی، بیانگر مضامین علمی مانند پزشکی، ریاضی و نجوم گشت. برخی از این مضامین مربوط به تاثیرات اجرام فلکی در جسم و روح انسان است و پیوند پزشکی و نجوم را در باورهای کهن نشان می‌دهد. هدف این نوشتار آن است که ضمن آشکارساختن گوشه‌ای از باورهای پزشکی کهن در آینه شعر فارسی، زمینه‌ای برای پژوهش‌هایی فراهم آورد که درستی یا نادرستی این دستاوردهای فکری را از منظر دانش پزشکی جدید تعیین نماید و با پیوند ژرف‌نگری گذشتگان و دیدگاه‌های علمی معاصر، افقهایی از تاریخ پزشکی ایران نه‌تنها باز نموده شود، بلکه با دانش جدید بررسی گردد.مواد و روش‌ها: این پژوهش یک بررسی توصیفی تحلیلی است که از رهگذر مطالعه کتابخانه‌ای در اشعار قرن ششم تا هشتم با رویکردی به اشعار انوری، خاقانی، نظامی، مسعود سعدسلمان، سنایی، عطار، امیرخسرو دهلوی، حافظ و اوحدی انجام شد و پس از طبقه‌بندی موضوعی یافته‌ها، مضامین پزشکی مربوط به «ماه» عنوان‌بندی و با ذکر شواهد شعری تحلیل شد، سپس منابع جدید بررسی و با شواهد شعری تطبیق داده شد.یافته‌ها: شعرپارسی بیانگر باور ایرانیان در مورد تاثیرات «ماه» در جسم و روح انسان است. این تاثیرات را می‌توان در چهار عنوان اصلی مطرح کرد: 1 تاثیر نور ماه در بیماری‌های عصبی؛ 2 تاثیرات مثبت و منفی ماه هنگام قرارگرفتن در برج عقرب؛ 3 تاثیرات ماه هنگام قِران با خورشید؛ 4 تاثیرات ماه هنگامی که در برج جوزا قرار می‌گیرد.نتیجه‌گیری: باورهای پزشکی نجومی مطرح‌شده در شعر فارسی بیانگر بخشی از تاریخ علم، بینش و تجربیات ایرانیان است و دیرینگی و گستردگی آن را در ذهن و فکر مردم این سرزمین نشان می‌دهد و نباید تنها به طرح آن‌ها از دیدگاه کارکردهای ادبی بسنده کرد، بلکه باید اشاره به این باورها را در شعر فارسی، از منظر تاریخ علم و دانش پزشکی جدید نیز نگریست تا درستی یا نادرستی آن آشکار گردد. تاثیرات پزشکی ماه که در شعر فارسی بیان شده است، مانند تاثیر منفی بر بیماری‌های عصبی، وضع روحی و اخلاقی، منع فصد و حجامت هنگام قِران ماه و خورشید و هنگام قرارگرفتن ماه در جوزا با یافته‌های جدید علمی همچون اثر تغییراتی که ماه و تاثیرات سیارات بر یکدیگر در میدان مغناطیسی زمین ایجاد می‌کند و تاثیرات نور ماه بر گردش خون، تایید شده است. این گونه بررسی‌های تطبیقی نه‌تنها ژرف‌اندیشی گذشتگان و اهمیت تجربه را نشان می‌دهد، بلکه می‌تواند افق‌های گسترده‌تری را در آسمان دانش پیش چشم آورد.