نقش مزاج‌شناسی بر معماری سلامت‌محور سنتی ایران

تعالیم طب سنتی، در ارتباط مستمر مردم با پزشکان، نقش موثری در روش زندگی و سازماندهی محیط مسکونی برای سلامتی داشته است. این تحقیق قصد دارد به واکاوی نقش نظریه مزاج برسلامت انسان و چگونگی اثرگذاری آن بر معماری مسکونی سنتی ایران بپردازد. در بخش گردآوری اطلاعات، تفسیری تاریخی استدلالی با کنکاش در متون طبی کهن است و در بخش تحلیل اطلاعات کیفی است. متون طبی شناخت ویژگی‏های اقلیمی و ارائه مبانی طراحی اقلیمی محیط‏های مسکونی سالم را بخشی از وظایف طبیبان می‏داند. معماری مسکونی سنتی ایران همسو با نظریه مزاج در طب سنتی و منطبق با طبیعت بدن و در نتیجه عالم هستند و هدف از این انطباق رفتاری و ساختاری ایجاد محیطی متناسب با طبیعت انسان برای حفظ اعتدال مزاج و سلامتی پایدار جسم و روان است. تعالیم و تدابیر پزشکان به منظور حفظ سلامت، تعادل مزاج و درمان در چارچوب «سته ضروریه» و «درمان به ضد» به صورت روش زندگی همساز با تغییرات طبیعت و مزاج اقلیم مکان زندگی در غالب «الگوهای رفتاری» (تغییر در خوراک، پوشاک، خواب، فعالیت تا تغییر درمکان زندگی) و«الگوهای ساختاری» (اختیار و تدبیر مسکن) در مقیاس کلان تا خرد بر روش زندگی جمعی و عقاید رایج مردم و تبدیل آن‌ها به قرارگاه رفتاری تاثیرگذار بوده و گذر زمان آن‌ها را به سنت شکل‏گیری محیط‏های مسکونی مبدل ساخته است. در واقع الگوی درست ساختاری برگرفته از تعالیم پزشکان، قابلیت دسترسی به فضاهای آسایشی و سالم را برای ساکنان فراهم می‏نموده، در کنار آن افراد از الگوهای رفتاری برای نیل به تعادل حرارتی استفاده می‏کردند.