بررسی نسخه خطی «طب اورنگشاهی»، از آثار طبی شبه‌قاره

زمینه و هدف: پایه و اساس طب سنتی بر آثار ارزشمند طبی کهن چون الحاوی، قانون، ذخیره خوارزمشاهی و آثاری از این دست بنا شده است. در این مقاله یکی از کتب طبی شبه‌قاره موسوم به «طب اورنگشاهی» نوشته درویش محمدحکیم امن‌آبادی که تاکنون تصحیح نشده و اطلاع دقیقی از نسخه‌های آن در دست نیست.مواد و روش‌ها: تحقیق بر اساس روش مطالعه کتابخانه‌ای انجام شد. در این پژوهش ابتدا فهرست دقیق نسخ طب اورنگشاهی استخراج، سپس با روش تحلیل محتوا، متن نسخه خطی اثر محفوظ در کتابخانه مجلس، معرفی و از زاویه متن‌شناسی و کتاب‌شناسی توصیفی بررسی شد.یافته‌ها: طب اورنگشاهی از آثار ناشناخته طب سنتی است و در هندوستان تصنیف شده است. این اثر تاکنون تصحیح و معرفی نشده است. از این کتاب دو نسخه خطی در کتابخانه مجلس و نسخی در کتابخانه‌های دیگر ایران و جهان نیز موجود است. مصنف طب اورنگشاهی، درویش محمدحکیم امن‌آبادی از اطبای حاذق ایرانی است که به هند مهاجرت کرده و اثرش را به اورنگ زیب تقدیم نموده است. این کتاب در هفت باب و بیش از سیصد فصل اهم مبانی طبی و دارویی کهن را بررسی کرده است.نتیجه‌گیری: طب اورنگشاهی یکی از آثار برجسته طبی هند به لحاظ بیان آرای حکمای هند، دستورها، تدابیر دارویی و بیان مفردات طبی هندی است. علاوه بر این مصنف در مواضع بسیاری به نقل مبانی طبی حکمای ایران و هند پرداخته و ضمن ایراد نظر خویش به گونه‌ای مستدل بحث می‌کند. در حیطه دارویی هم تدابیر ویژه امن‌آبادی که اسامی خاص بر آن‌ها نهاده از مهم‌ترین خصایص طبی اثر است.