معرفی رسائل طب سنتی در سفینه تبریز (پیشگیری، درمان، دارو)

زمینه و هدف: سفینه تبریز، نسخه خطی با ارزشی از وضعیت عمومی علم در تبریز قرن هشتم قمری است که در دوران رکود علمی پس از حمله مغول و احتمالاً با هدف احیای آثار در معرض نابودی، جمع‌آوری شده است و تا حدودی وضعیت طب سنتی را که از کجاها تاثیر پذیرفته و کدام اولویت‌ها را در روش پیشگیری و درمان توصیه کرده، بازگو می‌کنند و به هدف نگارنده که بررسی سابقه طب سنتی در ایران است، مدد می‌رساند.مواد و روش‌ها: با توجه به روش تحقیق اسناد و آثار تاریخی، نگارنده پس از شناسایی و بازنویسی آثار به توصیف مکتوبات مربوط به طب سنتی پرداخته و با کمک آثار متناظر هم عصر به تحلیل آن‌ها اقدام کرده است. تمام منابع مورد استفاده، در فهرست منابع ذکر شده است.یافته‌ها: سفینه تبریز، حاوی رساله‌هایی در طب سنتی با موضوع بهداشت و پیشگیری، درمان جسمی و روحی، معرفی انواع داروهای طبیعی است. کاتب سفینه فقط در بعضی از رساله‌های طبی منبع اخذ خود را ذکر کرده است. سیزده رساله مفصل و مجمل طبی که غالباً به شکل جدول تنظیم شده‌اند.نتیجه‌گیری: در موضوع بهداشت و پیشگیری، میراث ایران و روم تاثیرگذار بوده و توجه به نوع تغذیه مهم بوده است. در خصوص درمان نه تنها به درمان فوری توجه می‌شده، بلکه طب سنتی در این دوره نیز بر مزاج شناسی استوار و احتمالاً تحت تاثیر نگارش‌های قرن ششم قمری خصوصاً «فرخ‌نامه» جمالی یزدی بوده است. سفینه تبریز حکایت از تاثیر فضای فرهنگی و اجتماعی بر روند پذیرش روش درمان از سوی مردم دارد، زیرا فضای صوفیانه حاکم میان عوام و عقاید خرافی در رشد نوع خاصی از روان درمانی موثر بوده است. علم الفراسه در روانشناسی اهمیت داشت و در داروسازی به تاثیر درمانی کانی‌ها و احجار و خواص غلات و معطرات عنایت ویژه‌ایی می‌شده است.