نوآوری اجتماعی: بصیرت‌هایی از فلسفه تحلیلی فناوری

ایده اصلی این مقاله از مقایسه «نوآوری اجتماعی» با «نوآوری فناورانه» (نوآوری مصنوعات فناورانه) شکل گرفته است. در مطالعات نوآوری عموماً (بر اساس دیدگاه شومپیتر) نوآوری را «هرگونه ابداع یا خلاقیت در ایده، روش، محصول (مصنوع)، خدمات و ... » می‌دانند «که به بازار و مشتری متصل شود» (ابداعِ تجاری‌سازی‌شده). بر اساس این تعریف، تا زمانی که یک «ابداع» به بازار راه پیدا نکرده باشد نمی‌تواند نوآوری (شومپیتری) تلقی شود. بدیهی است که اغلب مصنوعات فناورانه ابداع‌شده را می‌توان با مکانیسم‌های کم‌وبیش مشخصی تجاری‌سازی کرد ولی در خصوص ابداعات اجتماعی، چنین چیزی حتی اگر مقدور باشد لزوماً مطلوب نیست. بنابراین مسئله اصلی مقاله این است که آیا اصولاً «نوآوری اجتماعی» را می‌توان/باید نوآوری شومپیتری تلقی کرد؟ برای پاسخگویی به این پرسش، دو مقوله «هدف» و «وسیله» در نوآوری اجتماعی مورد بررسی قرار می‌گیرند و بر این اساس، از این ادعا دفاع می‌شود که نوآوری‌ اجتماعی، یک نوآوری شومپیتری نیست. در یک نوآوری اجتماعی، «هدف» نمی‌تواند «صرفاً (یا کاملاً) غیراجتماعی» باشد گرچه ممکن است «علاوه بر» هدف اجتماعی، اهداف اقتصادی، فناورانه یا ... نیز برآورده شود. در واقع، اگر هدف یک نوآوری، صرفاً سود اقتصادیِ بنگاه باشد ولی شیوه دستیابی به هدف، تغییرات غیرفنی و از نوع اجتماعی (انسانی-سازمانی) باشد، همچنان از دایره نوآوری اجتماعی خارج است. از نظر «وسیله» نیز نوآوری اجتماعی، وابسته به «نقش فعال» افراد و گروه‌های اجتماعی، و فرایندی از پایین به بالاست (نوآوری اجتماعی فعال در مقابل نوآوری اجتماعی منفعل). در این مقاله نشان داده می‌شود که بهترین «وسیله» برای ایجاد نوآوری اجتماعیِ فعال، تفکر «طراحی اشیای اجتماعی» (به جای به‌کارگیری اشیای اجتماعی از پیش موجود) است.

social innovation: insights from analytical philosophy of technology

the main idea of this article is based on the comparison of social innovation with technological innovation. in innovation studies, based on schumpeter’s view, innovation is any invention in ideas, methods, products, services, etc. that are connected to the market and customers (commercialized invention). according to this definition, until an invention has reached the market, it cannot be considered an (schumpeterian) innovation. most invented technological artifacts can be commercialized with definite mechanisms, but in the case of social innovations, such a thing is not necessarily desirable even if it is possible. therefore, the main issue of the article is whether social innovation can/should be considered schumpeterian innovation in principle? to answer this question, ends and means in social innovation are examined and claim that social innovation is not a schumpeterian innovation. in a social innovation, the ends cannot be purely non-social although it may fulfill in addition to the social ends, other (economic, technological, ...) ends. if the goal of an innovation is only the economic profit of the company, but the method of achieving the goal is social changes, it is still outside the circle of social innovation. in terms of means, social innovation depends on the active role of individuals and social groups, and is a bottom-up process (active social innovation versus passive social innovation). it is shown that the best means for an “active social innovation” is “designing” the social objects (rather than using pre-existing social objects).