هوسرل و مساله‌ی هویات مشاهده‌ناپذیر در فیزیک

هوسرل در بند 40 تا 52 رساله‌ی ایده‌های1 با اتّکا بر مبانی ایده‌ی پدیده‌شناسی استعلایی، طرح‌واره‌ای از فلسفه‌ی فیزیک خود ارائه می‌کند. رکن اصلی نظریه‌ی او، بحث از چیستی و هستی هویات مشاهده‌ناپذیر و نظری در فیزیکِ ریاضیاتی است. او رای خود را ضمن رد و نقض دو نظریه‌ی کیفیات اولیه ثانویه و رئالیسم انتقادی بسط می‌دهد و تلاش می‌کند الگویی جایگزین پیشنهاد دهد. در این مقاله، ابتدا با استناد بر متن ایده‌های1 به بازخوانی وجه آشکار و صریح نظریه‌ی هوسرل درباره‌ی هویات مشاهده‌ناپذیر می‌پردازیم، سپس با پیشنهاد چارچوبی معرفت‌شناختی مبتنی بر پدیده‌شناسی استعلایی، تلاش خواهیم کرد وجوه مبهم و مناقشه‌برانگیز نظریه‌ی هوسرل را تکمیل و بازسازی کنیم. در این راستا، استدلال خواهیم کرد که هویات نظری در فیزیک، شانی «کلّی» دارند و به‌ همین جهت ضرورت دارد بحث از ماهیت آن‌ها با بهره‌گیری از آموزه‌ی «شهود مقوله‌ای» انجام شود. در ادامه، ضمن توجه به دو نحوه تحقق کلّی‌ها در نظر هوسرل (افلاطونی و کانتی)، با تاکید بر نقش یک دادگی خیالی اولیه در تکوین کلی‌ها، هویات نظری را کلّی در معنای کانتی قلمداد خواهیم کرد و مزایا و محدودیت‌های این تفسیر را مورد ارزیابی قرار خواهیم داد.

husserl and problem of unobservable entities in physics

husserl presents a scheme of his philosophy of physics in paragraphs 40 to 52 of treatise ideas1, relying on the foundations of the idea of transcendental phenomenology. the main pillar of his theory is the discussion of the nature and existence of unobservable and theoretical entities in mathematical physics. he expands his opinion while rejecting and violating two theories of primary-secondary qualities and critical realism and tries to propose an alternative model. in this article, i will first reread the clear and explicit aspect of husserl’s theory about unobservable entities by referring to the text of ideas1, then by proposing an epistemological framework based on transcendental phenomenology, i will try to complete and reconstruct the ambiguous and controversial aspects of husserl’s theory. in this regard, i will argue that theoretical entities in physics have a universal status, and therefore the discussion of what they are should be done using the doctrine of categorial intuition. in the following, while paying attention to the two ways of realizing universals in husserl’s view (platonic and kantian) and emphasizing the role of a ‘primary imaginary given’ in the constitution of universals, i will consider theoretical entities as universals in the kantian sense and i will give evaluate the advantages and limitations of this interpretation.