ایده «تجربه‏گرایی مستقل از مشاهده» گرنت در مواجهه با تدابیر کیمیایی شامل تجربه‏های طلسماتی

در رویکردهای فلسفی به تاریخ‏نگاری که با پرسش از ماهیت «تجربه» در علوم سده‏های میانه مواجه می‏شوند، ارجاع به چارچوب‏های نظری و تجارب علمی دوره اسلامی، جایگاهی مهم دارد. بعضی از مورخان علم ریشه و اصل نظریات و روش‏های وابسته به آن در علوم سده‏های میانه و حتی دوره انقلاب علمی را برآمده ازاین چارچوب ها دانسته و بعضی دیگر، بخشی از استنادات تجربی دانشمندان این دوره را بازگویی و روایتی مجدد از تجارب ذکرشده در دیگر متون از جمله متون علمی دوره اسلامی تشخیص می‏دهند. کیمیا و صورت‏های تغییرشکل‏یافته آن در سده‏های میانه و پس از آن در دوره انقلاب علمی، رشته‏ای است که به جد، به محلی برای ظهور چالش میان روی‏کردهای تاریخ‏نگارانه به مفاهیم قوام‏دهندة تجربه‏گرایی علمی تبدیل شده است. در این میان ایده ادوارد گِرنت(edward grant)، مورخ علم معاصر، درباره نسبت این مفاهیم با علوم سده‏های میانه یکی از ایده‏های مهم به‏شمار می‏آید. دراین مقاله ضمن بررسی ایده گرنت در بستر تاریخ‏نگاری معاصر کیمیا، نسبت آن در برابر آنچه «تدابیر کیمیایی شامل تجربه‏های طلسماتی» در کیمیای دوره اسلامی نام گرفته، تحلیل و بررسی شده است. این بررسی و تحلیل نشان می‏دهد که ایده گرنت قابل تعمیم به اینگونه از تدابیر نیست.

grants idea of empiricism without observation and the case of alchemical treatment including talismatic experience

theoretical frameworks in islamic era have an important role in middle ages historiographical approaches toward analytical notions such as ‘experience’, ‘observation’ and ‘theory’. some historiographers believe that scientific theory in middle ages root in aristotle philosophy of nature or islamic texts. other ones say the most of experiments mentioned in middle age’s science are the copy that narrated from aristotle or muslims that didn’t observed by writer directly. grants idea of empiricism without observation is an important and influential one that claims observation we confronted in middle ages texts means nothing than scientific imagination. he generalized the idea to all discipline of knowledge arise in middle age and presented some cases in confirming his presentism claim. among this, the alchemy is a notable field that challenges these approaches. in this letter, showed that a controversial case has multiple natures in islamic alchemy names talismatic experimentalism, face differently with grants idea and challenge it.