تبیین به‌منزله فرایندی وحدت‏بخش

رایج‏ترین نظریه‏ای که آغازگر بحث تبیین در قرن بیستم است، نظریه‏ی قانون فراگیر تبیین، شامل دو الگوی قیاسی قانونی و استقرایی آماری است. کارل همپل بیان دقیقی از ایده‏ی تبیین علمی را که توسط هیوم و میل صورتبندی مبهمی داشت، به تصویر می‏کشد. نقدهای جدی که در نیمه‏ی دوم قرن بیستم درخصوص این نظریه مطرح شد، راه را برای نظریه‏های دیگر گشود. الگوی وحدت‏بخشی تبیین که طرح اولیه‏ی آن توسط مایکل فریدمن مطرح و توسط فیلیپ کیچر توسعه یافت، از مهم‏ترین این الگوهاست. بنابر رویکرد کیچر علم، فهم ما نسبت به جهان را به کمک وحدت‏ بخشیدن پدیده‏های مختلف افزایش می‏دهد. وحدت‏بخشی در چارچوب معرفت علمی، با به حداقل رساندن شمار الگوهای استنتاج و به حداکثر ارتقا دادن شمار نتایج تولید شده، به‏دست می‏آید. در این جستار با شرح و بازسازی الگوی وحدت‏بخشی تبیین، نشان خواهیم داد این الگو برخی از مشکلات سنتی مدل قانون فراگیر را حل می‏کند. کلید واژه‏ها : تبیین علمی، مدل قانون فراگیر، الگوهای استدلال، وحدت‏بخشی، قدرت تبیینی

Explanation as Unification

As a controversial notion, realism has always been a major concern of philosophers of science and experts in the field of sociology of scientific knowledge. The main aim of this article is to review and study the two different approaches of Bhaskar’s concept of critical realism and Latour’s realism. Bhaskar argues that there is more ‘what is there’ than ’what is known’; there is more power to the use than application of power. Appealing Constructivism, Latour, in the opposite side, emphasizes making scientific facts thorough the process of scientific activity. In this paper, Latour and Bhaskar’s main claims are illustrated in details, and also through a comparative study of their ideas, congruent and different aspects of their thoughts will be described.