مهندسی ژنتیک پنبه: از گذشته تا امروز

پنبه یکی از گیاهان زراعی مهم و اقتصادی در دنیا و به عنوان چهارمین محصول مهم صنعتی در ایران به شمار می رود. در گذشته، تلاش های زیادی جهت اصلاح کیفیت پنبه توسط اصلاحگران سنتی صورت گرفته است که به علت محدودیت های موجود در روش های سنتی، استفاده از روش های مهندسی ژنتیک رواج یافت. به دنبال رواج روش های نوین، گیاهان تراریخته پنبه مقاوم به حشرات، بیماری ها، علفکش، تنش های غیر زیستی و همچنین الیاف با کیفیت بالاتر تولید شدند. امروزه، تعدادی از این ارقام تجاری سازی شده و از پذیرش عمومی بالایی در سراسر جهان برخوردار هستند. اکنون نیز با ظهور روش های توالی یابی نسل جدید و تسهیل شناسایی ژن های کاندید و مناسب جهت دست ورزی و وجود روش های ویرایش ژنوم (crispr/cas9) با قابلیت ایجاد تغییرات هدفمند در ژن ها، افق تازه ای در حوزه اصلاح ژنتیکی پنبه ایجاد شده است. این مقاله ضمن مروری بر تاریخچه اصلاح پنبه و بررسی موانع موجود، به تحقیقات صورت گرفته در زمینه تولید ارقام مقاوم به تنش های زیستی و غیر زیستی و افزایش کیفیت پنبه با روش های مهندسی ژنتیک و ویرایش ژنومی می پردازد.