مطالعه تنوع ژنتیکی توده‌های بومی آفتابگردان‌ آجیلی (Helianthus annuus L.) ایران با استفاده از نشانگر‌های رتروترنسپوزونی IRAP

وجود تنوع ژنتیکی برای بدست آوردن ارقام با عملکرد بالا، کیفیت بهتر، تحمل بیشتر به تنش‌های زیستی و غیرزیستی و مقاومت بیشتر به آفات و بیماری‌ها، برای به‌نژادگران ضروری است. رتروترنسپوزون‌ها فراوان‌ترین و رایج‌ترین عناصر جابه‌جا شونده در ژنوم یوکاریوت‌ها به‌ویژه ژنوم گیاهان می‌باشند. توزیع گسترده رتروترنسپوزون‌ها در ژنوم گیاهان استفاده از آن‌ها را به‌ عنوان نشانگر‌های مولکولی برای بررسی تنوع ژنتیکی ایده‌آل ساخته است. در این مطالعه فعالیت رتروترنسپوزون‌ها و همچنین تنوع ژنتیکی در 10 توده بومی آفتابگردان‌ آجیلی با استفاده از نشانگرهای irap (inter-retrotransposon amplified polymorphism) یررسی شد. از 25 آغازگر و ترکیب آغازگری irap، 11 آغازگر قادر به تولید الگوی باندی چند شکل با وضوح بالا بودند. 11 آغازگر irap، 116 مکان را تکثیر کردند که از این تعداد 110 مکان چند شکل بود. حداقل تشابه ژنتیکی نی (74/0) بین توده‌های همدان و مشهد، و حداکثر تشابه (88/0) بین توده‌های مرند و اصفهان مشاهده شد. تجزیه کلاستر با استفاده از آلگوریتم upgma، 10 توده بومی آفتابگردان آجیلی را در 3 گروه اصلی قرار داد. تجزیه واریانس مولکولی نشان داد تنوع درون توده ها بیشتر از تنوع بین تودها می باشد. بنابراین در برنامه های به نژادی آفتابگردان آجیلی، می توان انتخاب را درون توده ها انجام داد. نتایج حاصل از واکنش زنجیره ای پلی مراز با نشانگرهای irap نشان داد که رتروترنسپوزون‌های مطالعه شده در ژنوم آفتابگردان فعال هستند و به صورت سر‌به‌سر، سر‌به‌دم و دم‌به‌دم در ژنوم ادغام شده‌اند. نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان می دهد که نشانگر‌های مبتنی بر رتروترنسپوزون ها ابزاری مفید برای مطالعات ژنومیکس در آفتابگردان می‌باشند.