اثر تنظیم کننده‌های رشد گیاهی بر کالوس‌زایی و باززایی گیاه دارویی زوفا (Hyssopus Officinalis) در شرایط درون شیشه‌ای

هدف: زوفا (hyssopus officinalis)، از مهم‌ترین گیاهان دارویی و ادویه‌ای متعلق به تیره نعناعیان و غنی از اسانس‌های روغنی است که برای اهداف دارویی، بهداشتی و خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از روش‌کشت بافت از جمله تولید کالوس و باززایی این گیاه دارویی مهم می‌توان راندمان تولید متابولیت‌های ثانویه موثر آن را از نظر کمی و کیفی ارتقاء بخشید. مطالعه حاضر در محیط کشت پایه ms، به منظور تعیین مناسب‌ترین غلظت تنظیم‌کننده‌‌‌های رشد اکسینی و سیتوکینینی برای بدست آوردن بیشترین بازده در القاء و تولید کالوس و همچنین باززایی گیاهچه‌های درون شیشه‌ای از ریز‌نمونه‌های برگ و هیپوکوتیل در گیاه زوفا انجام گرفت. مواد و روش‌ها: آزمایش کالوس‌دهی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی (crd) با سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش از سطوح مختلف تنظیم کننده رشد گیاهی (صفر، 0.5، 1 و 2 میلی‌گرم در لیتر naa) و دو نوع ریز‌نمونه برگ و هیپوکوتیل استفاده گردید. صفات مختلف از جمله سرعت رشد نسبی، وزن خشک و تر، قطر، رنگ و ساختار فیزیکی و درصد القای کالوس اندازه‌گیری و بررسی شد. آزمایش باززایی مستقیم و غیر مستقیم نیز به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار صورت گرفت. از سطوح مختلف تنظیم ‌کننده رشد (1 و 2 میلی‌گرم در لیتر naa) و (2 و 4 میلی‌گرم در لیتر bap) استفاده شد و صفت درصد باززایی اندازه‌گیری شد. نتایج: بهترین درصد القای کالوس (100%) در محیط ms همراه با 2 میلی گرم در لیتر naa و در ریز‌نمونه هیپوکوتیل بدست آمد. بیشترین درصد باززایی مستقیم (73%) و غیر مستقیم (80%) در محیط ms و ترکیب هورمونی 2 میلی گرم در لیتر naa و 4 میلی گرم در لیتر bap در ریز‌نمونه هیپوکوتیل و کالوس حاصل از هیپوکوتیل مشاهده گردید. نتیجه‌گیری: این آزمایش مشخص نمود که ریزنمونه هیپوکتیل مناسب جهت کالوس زایی و باززایی در زوفا می‌باشد.

Effect of plant growth regulators on callogenesis and regeneration of Hyssopus officinalis in In vitro conditions

Objective Hyssopus officinalis, one of the most important medicinal plants belongs to the Lamiaceae family and it is rich in essential oils that is used for medicinal purposes, health care and food. By tissue culture method such as; callus production and plant regeneration, we able to increase the production of quality and quantity of effective secondary metabolites in this medicinal important plant. This study was performed on MS medium, aimed to determine the most appropriate concentration of auxin and cytokinin plant growth regulators to obtain the maximum efficiency in induction and production of callus and in vitro regeneration of plantlets from leaf and hypocotyl explants of Hyssopus officinalis. Materials and Methods Callus induction was evaluated in a factorial experiment based on completely randomized design (CRD) with three replications. In this experiment, different levels of NAA plant growth regulator (0, 0.5, 1 and 2 mg/L) and two different types of explant, leaves and hypocotyl explants were used. Traits including, relative growth rate, fresh and dry weight, diameter, color and physical structure and the percentage of callus induction was measured. Also, the direct and indirect regeneration was evaluated in a factorial experiment based on completely randomized design (CRD) with three replications. The different levels of plant growth regulator (1 and 2 mg/L NAA) and (2 and 4 mg/L BAP) were used and regeneration percentage were measured. Results The highest percentage of callus induction (100 %) were obtained on MS medium with 2 mg/L NAA in hypocotyl explants. The highest percentage of direct regeneration (73 %) and indirect regeneration (80 %) were observed in MS medium with combinations of 2 mg/L NAA and 4 mg/L BAP in hypocotyl and calli derived from hypocotyl. Conclusions The results showed that the hypocotyl explant was more suitable for callus induction and regeneration in Hyssopus officinalis.