نقشه یابی qtl‌های کنترل‌کننده خصوصیات بیومکانیکی مقاومت به ورس در گندم نان

هدف: ورس یا خوابیدگی ساقه به‌عنوان یک عامل محدودکننده تولید در غلات مطرح است. بررسی کمی صفت‌های بیومکانیکی مانند مقاومت برشی ویژه، مساحت مقطع عرضی، گشتاور اینرسی، انرژی خمشی ویژه، قطر خارجی، ضخامت پوسته، انرژی برشی ویژه، مقاومت خمشی ویژه و ضریب ارتجاعی ساقه که میزان مقاومت ساقه در مقابل ورس را نشان می‌دهند از اهمیت زیادی برای به نژادگران برخوردار است. با این وجود تا‌کنون هیچ اطلاعاتی در مورد ژنتیک این صفات وجود ندارد. در این پژوهش qtl‌های کنترل کننده صفت‌های بیومکانیکی ساقه در جمعیت دابل هاپلوئید 225 لاینی حاصل از تلاقی rac و kukri بررسی شد. مواد و روش‌ها: در این مطالعه 225‌ لاین از گندم دابل هایپلوئید در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 1396-97 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت شد. پس از برداشت، به منظور مطالعه مشخصه‌های بیومکانیکی ساقه از دستگاه بارگذاری چند منظوره با استفاده از کاوش‌گر‌های خمش سه نقطه‌ای و برشی استفاده شد. نتایج: تجزیه واریانس وجود تنوع ژنتیکی برای این صفات را به خوبی نشان داد. ضریب ارتجاعی (مدول الاستیسیته) ساقه بیشترین مقدار کارایی گزینش (21.65) را به خود اختصاص داد. با توجه به ضریب تغییرات ژنتیکی و میزان کارایی گزینش بالا، می‌توان از این صفت در گزینش برای مقاومت به ورس در گندم نان بهره جست. ارتفاع بوته بیشترین میزان وراثت پذیری خصوصی (0.59) را بین صفات مورد ارزیابی داشت. مساحت مقطع بیشترین همبستگی را با گشتاور اینرسی (**0.818=r) داشت. دراین پژوهش سه ‌qtl بر روی کروموزوم‌های a3، d2 و b1 شناسایی شد که به طور هم‌زمان کنترل ژنتیکی انرژی برشی ویژه و بیشینه مقاومت برشی ویژه را بر عهده داشتند. نتیجه گیری: یک qtl بر روی کروموزم d3 برای ممان اینرسی سطح، دو‌qtl بر روی کروموزم‌های a4 و b4 برای انرژی خمشی ویژه، دو qtl بر روی کروموزم‌های d5 و b4 برای حداکثر مقاومت خمشی ویژه، دو‌qtl بر روی کروموزم‌های a4 و b4 برای انرژی خمشی ویژه و یک ‌qtl بر روی کروموزم a5 برای ضریب ارتجاعی شناسایی شدند. با استفاده از گزینش به کمک نشانگر می توان از این qtlهای شناسایی شده در برنامه‌های به‌نژادی بهره برد.