تاثیر گزینش ژن ppd-d1a و زودسنبله‌ دهی بر صفات مهم زراعی گندم نان (triticum aestivum l.)

هدف: ژن‌‌ های کنترل‌‌ کننده فتوپریود (ppd) مهم‌ ترین گروه ژنی کنترل‌‌ ‌کننده زودرسی در گندم نان هستند. هدف این پژوهش بررسی این ژن ‌ها در ارقام ایرانی و بررسی نقش ppd-d1a در زودرسی بود. مواد و روش ‌ها: زودرسی با استفاده از تلاقی برگشتی از اکسکلیبر به رقم ‌های کل‌حیدری، روشن و مهدوی منتقل و نسل bc1f3 ایجاد شد. ژن ‌های کنترل‌ کننده فتوپریود ppd-a1، ppd-b1 و ppd-d1 در ارقام ایرانی با استفاده از آغازگر‌های اختصاصی بررسی شد. با استفاده از آنالیز تفرق بالک مکان ژنی ppd-d1 در نتاج زودرس سه جمعیت بررسی گردید. با ارزیابی دوساله در مزرعه، تاثیر گزینش برای زودرسی بر صفات مهم زراعی گندم نان بررسی شد. نتایج: ارقام مهدوی، قدس، کل ‌حیدری، سرداری، روشن، کویر، اکسکلیبر و شاه‌ پسند داری ژن‌ های ppd-a1b و ppd-b1b بودند. کل ‌حیدری، سرداری، روشن و کویر آلل ppd-d1b و مهدوی، قدس، اکسکلیبر و شاه‌ پسند آلل ppd-d1a را دارا بودند. ارزیابی بالک 10% از زودسنبله ‌ده‌ ترین نتاج نسل bc1f3 جمعیت‌ ها نشان داد همه نتاج زودرس دارای ژن ppd-d1a بودند. زودسنبله‌ دهی و زودرسی همبستگی مثبت و معنی‌ داری داشتند. با این وجود، تعداد روز تا سنبله ‌دهی با طول دوره پر‌شدن دانه همبستگی منفی و معنی ‌داری داشت، که باعث افزایش وزن هزار دانه، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه شد. گزینش برای زود‌سنبله ‌دهی باعث افزایش ارتفاع بوته، اندازه برگ، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه و کاهش طول سنبله، طول ریشک و تعداد پنجه ‌های نابارور شد. نتیجه گیری: گزینش به کمک نشانگر و یا تلاقی برگشتی به کمک نشانگر برای ژن ppd-d1a می‌ تواند باعث زودرسی گندم نان شود. گزینش برای زود‌سنبله‌ دهی باعث بهبود این صفت در زمینه ژنتیکی روشن، کل‌‌ حیدری و مهدوی به ترتیب به مدت 13، 14 و 10 روز شد. در شرایط کرمان، گزینش برای زودرسی باعث بهبود اکثر صفات مهم تاثیر‌‌گذار بر عملکرد شد.