قواعد عرفانی: امکان یا امتناع؟

یکی از موضوعات مهمی که در مطالعه و بررسی شاخه‌های مختلف علوم اسلامی مثل فقه، کلام و فلسفه با آن مواجه ایم این است که این علوم از قواعد کلی برخوردارند و علمای این علوم با توجه به این قواعد به شرح مسائل و رفع شبهات‌ می‌پردازند. حال سوال آن است که آیا عرفان اسلامی نیز از این موضوع مستثنی نبوده و از قواعدی بر خوردار است یا چنین نیست و ثانیاً اگر از قواعدی برخوردار است منشا و خاستگاه قواعد عرفانی چیست؟ در این مقاله نخست به تعریف قاعده و مشخص کردن عناصر اصلی قاعده در علوم دینی پرداخته آنگاه بر اساس متون عرفانی، اعمّ از عرفان نظری و عرفان عملی، وجود یا عدم وجود قواعد بررسی شده است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد اوّلاً عرفان اسلامی، به عنوان یک علم، نیز از قواعد کلی برخوردار است و ثانیاً این قواعد یا مستقیما ماخوذ از آیات قرآنی و روایات است یا غیر مستقیم مبتنی برمفاد آنهاست.

Mystical principles: Possibility or Refusal

One of the important issues that we face in studying different branches of Islamic sciences such as jurisprudence, theology and philosophy is that these sciences have general principles and the scholars of these sciences describe issues and remove doubts according to these principles. The question now is whether Islamic mysticism is no exception to this issue and has principles or not, and secondly, if it has principles, what is the origin of mystical principles? In this article, firstly, the principle is defined and the main elements of the principle in religious sciences are determined. Then, based on mystical texts, including theoretical mysticism and practical mysticism, the existence or nonexistence of principles is examined. This review shows Islamic mysticism, as a science, also has general principles, and secondly, these principles are either directly derived from Quranic verses and hadiths or indirectly based on their meanings.