مفهوم مایا در مکتب ودانته و مقایسۀ آن با برخی از مفاهیم اسلامی

تمام ادیان و آیین‌ها دارای اصطلاحات کاربردی هستند که در طول زمان و در مکاتب مختلف معانی گوناگون و گاه متضادی به خود گرفته‌اند. مایا یکی از این اصطلاحات است که در این نوشتار سعی بر آن داشته‌ایم که با در نظر گرفتن ریشه لغوی این کلمه، سیر تطور معانی آن را از وداها تا حضور در اوپنیشدها و نهایتاً مکاتب فلسفی هند بررسی کنیم. اما در میان کاربردها و معانی مختلف مایا، این کلمه نقش مهمی در مکتب ودانته به خصوص معروف‌ترین شاخه آن یعنی ادویته ودانته به عنوان یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین مکاتب فکری در هند داشته است. نقش اساسی مایا در هستی‌شناسی و تئوری آفرینش‌ این مکتب و تبیین کارکردهای آن از جمله دستیابی به رستگاری در این نوشتار مورد بحث قرار گرفته است. در پایان نیز از منظری تطبیقی، نگاهی بر دیدگاه پژوهش‌گران مسلمان درباره مایا داشته و شباهت آن با برخی اصطلاحات و مفاهیم اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است.

Māyā in the Vedānta School and Some Similar Concepts in Islamic Mysticism

All religions and cults have some practical terms which gradually take on different meanings, even contradictory, in different schools and sects. Māyā is one of these terms to which this article addresses and tries to study its meanings from Vedas to Upanishads and Indian philosophical schools of thought. But among the various uses and meanings of the Māyā, this term has played an important role in Advaita Vedānta School, founded by Shankara. In this article, the place of Māyā in Advaita Vedānta’s ontology and its role in the theory of creation and salvation is surveyed. Finally, from a comparative point of view, we look at some Muslim scholars’ views on Māyā and we also study some similar concepts in Islamic mysticism.