واکنش لاین‌های گندم امیدبخش اقلیم گرم جنوب کشور در برابر بیماری زنگ سیاه در مراحل گیاهچه و گیاه کامل

زنگ سیاه گندم ناشی از قارچ puccinia graminis f.sp. tritici، تهدیدی بالقوه برای تولید این محصول است. با توجه به سابقه این بیماری در اقلیم گرم جنوب کشور، بررسی ارقام و لاین‌های آزمایشی نسبت به بیماری، بخشی از برنامه به‌نژادی گندم این اقلیم است. در این راستا، تحقیق حاضر به منظور تعیین واکنش 56 لاین گندم امیدبخش برنامه به‌نژادی اقلیم گرم جنوب کشور مشتمل بر 28 لاین بدست آمده از این برنامه در سال 1394 (با نام erwyt_s_94) و 28 لاین دیگر از سال 1395 (با نام erwyt_s _95) در برابر بیماری در مراحل گیاهچه و گیاه کامل اجرا گردید. بررسی مقاومت گیاهچه‌ای در برابر سه نژاد شایع در منطقه کلاردشت (مازندران) و یک نژاد ug99 از منطقه شاوور (خوزستان) در شرایط گلخانه در کرج و بررسی مقاومت گیاه کامل در شرایط مایه زنی مصنوعی طی دو سال زراعی 95_1394 و 96_1395 برای مواد دسته اول و دو سال زراعی 96_1395 و 97_1396 برای مواد دسته دوم در کلاردشت انجام شد. نتایج نشان داد که لاین s_94_25 علاوه بر مقاومت در برابر هر چهار نژاد مورد آزمایش در مرحله گیاهچه، در مرحله گیاه کامل نیز مقاومت بالایی در برابر بیماری داراست طوری‌که میزان بیماری آن طی دو سال اجرای آزمایش از 20mr فراتر نرفت. لاین s_94_16 نیز ضمن مقاومت بالا در برابر دو نژاد از کلاردشت، در مرحله گیاه کامل با نمایش حداکثر بیماری 20mr، مقاومت بالایی از خود نشان داد. همچنین، لاین s_94_22 با مقاومت در برابر سه نژاد از کلاردشت و لاین s_94 _27 با مقاومت در برابر دو نژاد از کلاردشت و تنها نژاد شاوور، در مرحله گیاه کامل نیز از حساسیت کمتری در برابر بیماری برخوردار بوده و حداکثر بیماری مشاهده شده روی آنها 30ms بود. علاوه بر آن، لاین s_95_22 با مقاومت در برابر دو نژاد از کلاردشت و نژاد شاوور و لاین s_95_12 با مقاومت در برابر یک نژاد از کلاردشت و نژاد شاوور، در مرحله گیاه کامل با نمایش حداکثر بیماری 40mrms دارای آلودگی کمتری بودند. با توجه به اهمیت زنگ سیاه در اقلیم گرم جنوب، انتقال مقاومت به بیماری به لاین‌های جدید گندم و معرفی ارقام مقاوم به بیماری در این اقلیم ضروریست.

reaction of the south warm agro-climate zone elite wheat lines of iran to stem rust at seedling and adult-plant stages

background and objectiveswheat stem rust, caused by puccinia graminis f.sp. tritici, which has caused heavy damage to wheat in the past, is a potential threat to the production of this crop. considering the history of this disease in the south warm agro climate zone of iran and the possibility of the disease epidemics if the environmental conditions are provided, the examination of wheat cultivars and breeding lines to stem rust is a part of the south warm wheat breeding program at cereal research department, seed and plant improvement institute (spii). in this way, it is tried to increase the resistance of wheat cultivars that are going to be introduced in this zone.materials and methodsthe present study was carried out to determine the reaction of 56 elite wheat lines of the south warm breeding program including 28 lines obtained from the program in 2015 (named erwyt s 94) and 28 other lines from 2016 (named erwyt s 95) to stem rust at seedling and adult plant stages. investigating the seedling stage resistance was carried out by determining the reaction of experimental lines to three common races of kelardasht, mazandaran, and one ug99 race collected from shavour, khouzestan in the greenhouse in karaj. investigating the adult plant resistance was carried out under artificial inoculations in the field in kelardasht during two cropping years of 2015 16 and 2016 2017 for the erwyt s 94 materials and two cropping years of 2016 2017 and 2017 2018 for the erwyt s 95 materials.results and discussionbased on the results of the present study, the line s 94 25, being resistant to four races of p. graminis f.sp. tritici at seedling stage, showed high resistance to stem rust at adult plant stage so that the maximum disease rate of 20mr was observed for this line during the two years of experiment. the line s 94 16 also showed high resistance against two races of kelardasht at seedling stage, and the disease rate at adult plant stage was a maximum of 20mr. in addition, the line s 94 22 having resistance to three races from kelardasht and the line s 94 27 with resistance against two races from kelardasht and the race collected from shavour at seedling stage, were less susceptible to the disease at adult plant stage with a maximum disease rate of 30ms. furthermore, the line s 95 22 with resistance to two races of kelardasht and the shavor race and the line s 95 12 with resistance to one race of kelardasht and the shavour race at seedling stage, showed less susceptibility to the disease at adult plant stage with the maximum disease of 40mrms. due to importance of wheat stem rust in the south warm agro climate zone, it is necessary to transfer disease resistance genes to new wheat lines and introduce disease resistant cultivars in this climate.