سمیت تدخینی اسانس پنج گونه گیاه دارویی روی سوسک شیره خوار خرما carpophilus hemipterus (linnaeus) (coleoptera: nitidulidae)و شناسایی ترکیبات شیمیایی آنها

سمیت تنفسی اسانس پنج گونه گیاه دارویی شامل اکالیپتوسeucalyptus globulus labill. ، مورتلخ (مریم گلی کارواندری) هرمزگانsalvia mirzayanii rech. ، بغیض (مشگک)ducrosia anethifolia boiss.، آویشن باغی thymus vulgaris l. و مرزنجوش majorana hortensis moench روی لاروهای سن چهار و حشرات کامل سوسک شیره‌خوار خرما carpophilus hemipterus (linnaeus) مورد بررسی قرار گرفت. مرگ و میر حشرات کامل در 5 غلظت 1، 5، 10، 20 و 50 میکرولیتر/ حجم 75 میلی‌لیتر( به ترتیب معادل 12/33، 66/66، 133/33، 266/66، 666/66 میکرومتر بر لیتر هوا) از هر اسانس و مرگ و میر لاروها در سه غلظت 10، 20 و 50 میکرولیتر/ حجم 75 میلی‌لیتر( به ترتیب معادل 133/33، 266/66، 666/66 میکرومتر بر لیتر هوا)در فواصل زمانی 24، 48 و 72 ساعت در 3 تکرار همراه با شاهد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که سمیت تدخینی اسانسها با افزایش غلظت و زمان درصد مرگ و میر افزایش می‌یابد به طوری که پس از 72 ساعت در بالاترین غلظت (50 میکرولیتر/ حجم 75 میلی‌لیتر) روی حشرات کامل به ترتیب فوق برابر 80، 90، 100، 86/66 و 100 درصد و روی لاروهای سن چهار برابر 100، 100، 80، 100 و 100 درصد بود. آنالیز ترکیبات شیمیایی اسانس‌ها نشان داد که در اسانس اکالیپتوس، 1،8 سینئول و آلفاپینن، در اسانس مرزنجوش لینالول و بتاپینن، در اسانس مورتلخ، لینالول و کامفور، در اسانس آویشن باغی، کارواکرول و پی سیمین و در اسانس بغیض، سیس کریسان تنیل استات و بتا یودسمول ترکیبات اصلی اسانس‌ها بودند. بنابراین با توجه به کارایی بالای اسانس‌های مورد مطالعه علیه c. hemipterus ، ممکن است بتوان از این فرآورده‌های گیاهی به عنوان جایگزینی برای حشره‌کش‌های شیمیایی در برنامه‌های مبارزه با این آفت استفاده کرد.