بررسی نحوه تشکیل، کانی شناسی رس و میکرومورفولوژی خاک های گچی- نمکی پلایای خیر آباد سیرجان

چکیده پلایا از جمله شکل های اراضی مهم در مناطق بیابانی بوده و سطح زیادی را در این مناطق به خود اختصاص داده است. این شکل اراضی از سطوح مختلف ژیومورفولوژی تشکیل می‌گردد. پس از فرآیندهای کوه زایی، پلایاها، به عنوان سطوح به جا مانده از تبخیر دریاچه های باقیمانده از تتیس، تشکیل و انواع کانی های تبخیری درآن ها ایجاد شد. کانی هایی با حلالیت کم تر در سطوح بالاتر ته نشست نموده و به عنوان منشا این کانی ها برای مناطق پایین دست خود به حساب می آیند. یکی از این پلایاها، پلایای گچی- نمک خیرآباد واقع در استان کرمان است که جهت بررسی خصوصیات فیزیکی- شیمیایی، کانی شناسی رس، و میکرومورفولوژی، انتخاب گردید. پهنه‌های رسی شور که دارای سطوح پفکی، نوار مرطوب و سله نمکی بوده از جمله سطوح ژیومورفولوژی هستند که طی مطالعات صحرایی و بررسی تصاویر گوگل، عکس ماهواره ای و هوایی و نقشه توپوگرافی در پلایای خیر آباد شناسایی گردید. در پهنه‌های رسی غیر شور میزان هدایت الکتریکی از 8/2 تا 2/32 دسی زیمنس بر متر در تغییر است. کانی های رسی اسمکتیت، ایلیت، پالیگورسکیت و کایولینیت در این سطح ژیومورفولوژی شناسایی گردید. بلورهای یوهدرال گچ در افق جیپسیک و پوشش های کلسیت در افق کلسیک این موقعیت ژیومورفولوژیکی مشاهده شد. در سطوح پهنه رسی شور مقدار هدایت الکتریکی از 5/33 تا حدود 160 دسی زیمنس بر متر متغیر است. گچ های عدسی شکل و صفحات در هم قفل شده گچی از جمله اشکال گچ ثانویه ای بودند که طی مطالعات میکرومورفولوژی در این پلایا شناسایی گردید. بیشترین میزان هدایت الکتریکی (314 دسی زیمنس بر متر) در پهنه های رسی شور دارای سطوح پف کرده که در اثر حرکت مویینه آب شور به سطح خاک رخ می دهد، اندازه گیری شد. سطح منطقه مرطوب دارای کانی های رسی ایلیت، پالیگورسکیت، اسمکتیت، و کایولینیت و فابریک کلسیتیک کریستالیتیک بی فابریک است. از سطوح بالادست به طرف مرکز پلایا، بر میزان هدایت الکتریکی و درصد و اندازه بلورهای گچ اضافه می شود، ولی کانی شناسی بخش رس تغییری نشان نمی دهد.